Pernisiyöz Anemi Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Pernisiyöz anemi, bağırsakların B12 vitaminini düzgün bir şekilde ememediği zaman oluşan, kırmızı kan hücrelerinde azalma meydana getiren bir anemi türüdür. Aynı zamanda otoimmün bir rahatsızlık olarak tanımlanan pernisiyöz anemi tedavi edilmediği takdirde sinir sisteminde geri döndürülemez hasar da dahil olmak üzere ciddi tıbbi sorunlara yol açabilir. En yaygın belirtileri genellikle B12 vitamini eksikliğinde ortaya çıkan bulgulardır.

Pernisiyöz Anemi Nedir?

Pernisiyöz anemi, midede intrinsik faktör (IF) eksikliği nedeniyle B12 vitamininin emiliminin bozulmasından kaynaklanan kronik bir otoimmün hastalıktır.

Anemi diğer bir ifadeyle kansızlık, vücutta kan içeriğinde bulunan alyuvarların sayısının azalmasıyla ortaya çıkar. Kırmızı kan hücreleri olarak bilinen alyuvarların yapısında hemoglobin bulunur ve oksijenin taşınmasıyla görevlidir. Kişide kansızlık görüldüğünde hem vücutta oksijenin hem de besinlerin taşınmasında ciddi problemler yaşanır.

Bu aşamada pernisiyöz anemi de kansızlık problemini oluştururken ana nedeninde B12 vitaminin yetersizliği olan bir anemi türüdür. B ve C vitaminleri suda çözünen vitamin gruplarına girse de B12, yapısal olarak yağda depolanan farklı bir forma sahiptir. Bu nedenle B12 eksikliğinin vücutta tekrar yükselmesi uzun süre alabilir, bu süre uzadıkça pernisiyöz anemi için risk faktörü de artar.

B12 vitamini emilimi mide hücreleri tarafından uyarılan bir protein tarafından gerçekleşir, bu protein yeterli düzeyde olmadığında B12 emiliminde problem yaşanır ve pernisiyöz anemi hastalığı meydana gelebilir. Bağırsaklarda B12 vitaminin emiliminin bozulması ile depolar 3-5 yıl içerisinde bitebilir ve pernisiyöz anemi belirtileri kişide gözlemlenebilir.

Pernisiyöz Anemi Neden Olur?

Pernisiyöz anemi, B12 vitamininin emiliminde meydana gelen bozulmalar sonucunda bağırsakların vitamin yeteri kadar emememesi sonucunda meydana gelen. Tetikleyici faktörler arasında ise cerrahi müdahalelerden sonra kullanılan bazı ilaçlar, kofaktör eksikliği ya da beslenme sebebiyle ortaya çıkabilir. Bunun yanında intrensek faktör eksikliği ya da farklı iltihaplanmalar hastalığı tetikleyebilir.

Pernisiyöz anemiye neden olan durumlar aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Vücutta intrensek faktör eksikliği, mideden salgılanan bir proteinin sentezlenmesini engeller. Bu hastalık, otoimmun bir rahatsızlık olarak adlandırılır ve B12 vitaminin bağırsaklardan emilememesine neden olur. Mide küçültme ameliyatı geçiren bazı kişilerde de intrensek faktör eksikliğine sebep olabilir. 
• İnce bağırsak sağlığının bozulmasına neden olan kronik hastalıklar, B12 emilimini olumsuz etkileyebilir. Bu noktada kötü huylu bakterilerin çoğalması, bağırsak florası dengesini bozabilir. Gluten hassasiyetini ifade eden çölyak hastalığı da vitamin ve minarel emilimini negatif etkiler. Kronik bağırsak iltihabı olan crohn hastalığı da enfeksiyon artırır ve bağırsak hareketlerini kötü yönlü değiştirebilir. Devamında ise bağırsak florasını bozan antibiyotikler, cerrahi operasyonlar ve parazitlerin çoğalması aynı sonuca neden olabilir.
• B12 vitamini açısından zengin gıdalar tüketmeyen kişiler risk altındadır. B12 vitaminince zengin gıdalar arasında süt ve süt ürünleri, tavuk, yumurta, et ve baklagiller yer alır.
• Genetik olarak ailesinde bu rahatsızlığı olan kişiler için risk fazladır, herhangi bir otoimmun hastalığı olan kişinin bağışıklık sistemi de bozulduğu için bağırsak sağlığı olumsuz etkilenebilir.

Pernisiyöz Anemi Belirtileri

Kansızlık problemi belirtileri kişide halsizlik ve yorgunluk haliyle ortaya çıkabilir. Bunun temel nedeni ise hemoglobin sentezinin azalması ve oksijen taşınmasının düşmesidir. Pernisiyöz anemi belirtileri de benzer durumlara sahiptir, bunun yanında el ve ayak uyuşmaları, deri ve tırnaklarda solgun görünüm, göğüs ağrısı, baş ağrısı ve dönmesi, kalp ritminin artması ya da kalp büyümesi gibi semptomlar da görülebilir.

Bu belirtiler, vücutta alyuvar üretiminin aksamasından kaynaklıdır. O yüzden kalp-damar sistemi ve beyin aktivitesi ile ilgili semptomları ön plana çıkarır. Diğer bir yandan B12 eksikliğine bağlı vücut homeastasisinde de farklı semptomlar oluşabilir.

B12 Vitamini Eksikliği Bulgu ve Belirtileri

Pernisiyöz anemide B12 eksikliğine bağlı oluşan semptomlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• El ve ayaklarda karıncalanma, hissizlik
• Reflekslerde zayıflama, kas kaybı
• Aynı zamanda sinir kaybı, dengesizlik, yürürken sendeleme
• Özellikle bebeklerde ya da çocuklarda titreme
• İştahsızlık ve reflekslerde yavaşlama görülebilir
• Dil hareketlerinde yavaşlama ve çiğneme problemleri görüleceği için beslenme eksikliği yaşanabilir.
• Sindirim sistemini etkileyen başlıca durumlarda ise reflü, kabızlık, ishal, iştahsızlık, kusma ve mide bulantısı görülebilir. Karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına bağlı karaciğer büyümesi de gözlemlenebilir.
• Psikolojik olarak asabiyet, halüsinasyonlar, bunama, hafıza kaybı, depresyon ya da bilinç bulanıklığı yaşanabilir.
• Diş etlerinde kanama ya da dil yüzeyinde kızarıklık ya da şişkinlikler de dikkat çekebilir.

Pernisiyöz Anemi Nasıl Teşhis Edilir?

Pernisiyöz anemi teşhisi için öncelikle doktora başvurarak fiziki muayeneden geçilmesi gerekir. Bununla birlikte hastalık öyküsü değerlendirildikten sonra altında yatan etmenler doktor tarafından gözden geçirilir. Özellikle bazı bağırsak problemleri, otoimmun hastalıklar ya da ailede hastalık geçmişi varsa hastalığın seyri değişebilir. Bu noktada kardiyolog, nörolog, gastroenterolog ve hematolog uzmanları hastalığı birlikte değerlendirerek doğru teşhisi koyabilir. Bu süreçte çeşitli kan testleri ve farklı analizler yapılarak tam teşhis konulabilir.

Pernisiyöz aneminin multidisipliner yaklaşımla farklı branşlar tarafından da değerlendirilmesi önemlidir. Tanı aşamasında aşağıdaki yöntemlerden yararlanabilir:

• LDH ve metilmalonik asit (MMA) testi
• Kandaki B12 düzeyi
• Homosistein düzeyleri ve serum düzeyinde bilirubin seviyesi
• CBC/TKS/hemogram ölçümü
• Midede otoimmun hastalığın göstergesi antikorlar ve intrinsik faktör işlevini bloke eden antikorların test edilmesi
• Endoskopi ya da kolonoskopi ile dejenerasyon belirtilerinin incelenmesi
• Retikülosit sayısı sayımı

Pernisiyöz anemi hastalığından şüphe duyulan kişide doktor fiziki muayenede bazı belirtilere dikkat eder. Bu anlamda kişinin cilt rengi solgun ve sarı renkte görünebilir. Devamında yüksek kalp ritminden ya da kalpte üfürümden şüphe duyuluyorsa kardiyologlar hastayı testten geçirebilir. Kişinin reflekslerinde de bozulmalar görülebilir; bu doğrultuda yürüme, konuşma, hareketler kontrol edilir. Ayrıca sinir hasarı belirtileri kişide varsa kaslar, duyular ve göz kontrolleri yapılır. 

Tam tanı için kan testleri ya da kemik iliği testine başvurulabilir. Bu testte hemotokritin ve hemoglobinin ölçümleri alınarak referans aralığına göre düşük gelmesi kansızlığı ifade eder. İlave olarak alyuvar, akyuvar, trombosit sayıları ve MCV değerlerine bakılabilir ve enfeksiyon durumu değerlendirilebilir. Ayrıca testlerde demir bağlama seviyesi, retikülosit sayısı, B12 ve demir düzeyi de düşük gelebilir. Bu aşamada MMA ve homosistein seviyesinin hastalarda yüksek çıkması da işaretler arasındadır. Ek olarak kemik iliğinden biyopsi alınarak alyuvar boyutları ölçülerek teşhis konulabilir.

Pernisiyöz Anemi Tedavisi

B12 vitamini emilimini artması adına bazı tedavi yöntemleri izlenebilir. Bu anlamda bağırsak florasını dengelemek için antibiyotik kullanımı, B12 eksikliği için kas içine enjeksiyon ve oral B12 kullanımı sağlanabilir. Eğer hastalık hafif düzeyde izleniyorsa burun spreyi, gıda takviyeleri öncelikli tercihler olabilir. Ağır vakalarda ise damar yoluna ya da kalçadan enjeksiyon yapılarak B12 desteği verilebilir.

Diğer bir yandan hastalığın altında kalp-damar, nörolojik ya da gastroentrolojik problemler varsa önlem alınarak kombine bir tedavi uygulanabilir. Bu süreçte kişinin B12 depoları takip edilerek yaşam tarzında ve beslenmesinde değişiklikler yapılabilir. Beslenme menüsüne de deniz ürünleri balık, yumurta, süt, peynir, beyaz ve kırmızı et gibi gıdalar eklenebilir.

Pernisiyöz Anemi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Pernisiyöz anemiye karşı alınabilecek önlemler nelerdir?

B12 emilimini engelleyecek gıdalardan uzak durulması önemlidir. Bu anlamda mide asidini dengeleyecek gıdaların tüketilmesi, avantaj sağlar. Ayrıca çay, kahve ve diğer işlenmiş gıdaların az tüketilmesi B12 ve demir emilimini artırabilir. Bu gıdaların az tüketilmesiyle katkı sağlanabilir. Ek olarak bağırsak sağlığı için kefir, yoğurt gibi prebiyotiklerin tüketilmesi önerilir.

Megaloblastik anemi ve pernisiyöz anemi arasındaki fark nedir?

Megaloblastik anemi, B12 ve folik asit eksikliğine dayalı olarak gelişir. Pernisiyöz anemide ise sadece B12 eksikliğine dayalı bir gelişim süreci vardır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.