Orta Kulak İltihabı Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Orta kulak iltihabı, kulak zarının arkasındaki içi hava dolu boşluk olan orta kulağın enfeksiyonu nedeniyle kulak zarının arkasında sıvı birikmesi, kızarıklık ve şişme meydana gelmesidir. Kulak; dış, iç ve orta kısımlardan oluşur. Orta kulak ile bağlantıyı sağlayan östaki borusunun tıkanması orta kulak iltihabının oluşmasına zemin hazırlar. Diğer adı otitis media olan orta kulak iltihabı yetişkinlerde de görülmekle birlikte daha çok çocuklarda ortaya çıkar ve ağrılı geçer.

Orta Kulak İltihabı Nedir?

Orta kulak iltihabı, bir virüs veya bakterinin kulak zarının arkasındaki boşluğu enfekte etmesi sonucu kulak ağrısı, ateş, baş dönmesi ve işitme anormallikleri ile kendini gösteren orta kulağın enfeksiyonudur. Virüs veya bakterilerin kulak zarının arkasındaki boşluğa ulaşması orta kulak enfeksiyonuna neden olur. Orta kulağın enfekte olmasındaki yaygın nedenler, alerji, soğuk algınlığı, boğaz ağrısı ve solunum yolu enfeksiyonudur. 

Genellikle bir bakteri veya virüs orta kulak iltihabının oluşumna neden olur. Enfeksiyon genellikle burun, boğaz ve kulakların içinde tıkanıklığa ve şişmeye neden olan soğuk algınlığı, grip veya alerji ile karakterizedir ve bu şekilde görülmeye başlar. Orta kulak enfeksiyonu görülen bazı kişilerde kulak enfeksiyonu olma olasılığı daha yüksektir. Kulak ağrısı, kulaktan sıvı gelmesi ve duyma güçlüğü bazı belirtiler olarak ortaya çıkar. Orta kulak iltihabı olan çocuklarda ateş olabilir, çocuk yemek istemeyebilir ve huysuzluk yapabilir. Çoğu kulak enfeksiyonu bir veya iki hafta içinde kendiliğinden geçerken bazı vakalar ise antibiyotiklere ihtiyaç duyar.

Orta Kulak İltihabının türleri nelerdir?

Orta kulak iltihabı akut, efüzyonlu ve kronik bir şekilde ortaya çıkar. Akut orta kulak iltihabı genellikle aniden ortaya çıkar ancak geçici bir durumdur. Efüzyonlu orta kulak iltihabında orta kulak boşluğunda sıvı bulunur. Kronik orta kulak iltihabı ise kulak zarında kalıcı bir deliğin olduğu senaryodur. 

Orta kulak iltihabının türleri detaylı olarak şöyle açıklanabilir:

Akut orta kulak iltihabı

Akut orta kulak iltihabı aniden ortaya çıkar. Şişmeye ve kızarıklığa neden olur. Ateş ve kulak ağrısı olabilir.

Efüzyonlu(sıvı) orta kulak iltihabı

Orta kulak boşluğunda sıvı bulunması halidir. Genellikle daha önce geçirilmiş akut orta kulak iltihaplarından sonra görülür. Bu durum daha ziyade okul öncesi dönem çağındaki çocuklarda görülür. Belirtisi son derece sinsi olduğundan hastalık fark edilmeyebilir ve bu nedenle de en sık işitme kaybı nedeni olarak bilinir. Orta kulaklarında sıvı bulunan çocuklar genellikle işitmeleri az olacağı için sesi duyamayabilirler. Bu çocuklar televizyonun sesini açabilir ya da daha yakın izleyebilir, konuşmaları tekrarlatabilir, davranış bozuklukları gösterebilir, içine kapanık olabilir ya da okulda başarısız olabilirler. hi tedavi olarak hastalara kulak zarına ventilasyon tüpü, geniz eti ameliyatı ya da bademcik ameliyatı yapılabilir.

Kronik orta kulak iltihabı

Kronik orta kulak iltihabının kulakta yapmış olduğu patolojik seyir değişiktir. Kulak zarında kalıcı delik olması ile karakterli bir durumdur. Kronik orta kulak iltihabı orta kulak boşluğu, östaki tüpü ve orta kulakla ilişkili olan mastoid hücre boşluklarındaki mukozanın kronik iltihaplanmasıdır. Kronik orta kulak iltihabının belirtileri; kulak akıntısı, delik kulak zarı ve genellikle iletim tipi işitme kaybı ile olur. Kulak akıntısı bazen düzelir. Sonra tekrar başlar. Bu belirtiler üç aydan fazla olursa hastalık kronik olarak kabul edilir. 

Orta Kulak İltihabı Belirtileri Nelerdir?

Orta kulak iltihabının her yaşta görülen yaygın belirtileri, bir veya her iki kulakta ağrı, kulakta tıkanıklık, işitme güçlüğü, kulaktan sıvı gelmesi, kulakta çınlama ve ateştir. 

Orta kulak iltihabı belirtileri şu şekildedir;

• Kulak ağrısı
• Kulakta tıkanıklık hissi
• Kulak akıntısı
• İşitmede azalma
• Kulak çınlaması
• Yüksek ateş
• Denge kaybı

Çocuklarda Orta Kulak İltihabı Belirtileri

Çocuklarda orta kulak iltihabı, ani başlayan kulak ağrısı, ateş, her zamankinden daha fazla ağlama, huzursuzluk, elini kulağa götürme gibi belirtiler ile kendini gösterir.

Genel olarak çocuklarda orta kulak iltihabı belirtileri şu şekildedir;

• Kulak ağrısı
• Uyku problemi
• Huzursuzluk ve ağlama
• İşitme güçlüğü ve/veya kaybı
• Yüksek ateş
• Kulaktan akıntı gelmesi
• İştah kaybı
• Elin devamlı kulağa götürülmesi

Orta Kulak İltihabı Neden Olur?

Orta kulak enfeksiyonun en yaygın nedeni virüs veya enfeksiyon kaynaklı olarak ortaya çıkan geniz akıntısı, soğuk algınlığı, boğaz ağrısı veya solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Orta kulak iltihabına neden olan nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Östaki borusu: Orta kulak iltihabının çocuklarda daha sık görülmesinin en önemli nedeni östaki tüpü kaynaklıdır. Orta kulaktaki hava basıncının düzenlenmesi, kulaktaki havanın yenilenmesi ve orta kulaktan normal salgıları boşaltılmasına yardımcı olan östaki kanalı çocuklarda daha kısa, daha yatay ve daha geniştir. Bu da içeride biriken sıvının dışarı çıkartılmasını zorlaştırarak tıkanma olasılığını artırır.
• Geniz akıntısı: Adenoid yani geniz eti östaki kanalının açıklığına yakın bir bölgededir. Çocuklarda yetişkinlere göre daha büyük olan geniz etinin çeşitli nedenlere bağlı olarak şişmesi kulak enfeksiyon riskini artırmaktadır.
• Yaş: orta kulak enfeksiyonu 6 ay – 2 yaş arasında daha sık görülür.
• Prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı
• Yarık damak, baş - yüz anomalileri veya Down sendromu gibi kişisel risk faktörleri
• Sigara dumanına maruziyet
• Anne sütünün az alınması veya biberonla beslenme gibi çevresel faktörler de orta kulak iltihabının sebepleri arasındadır.

Orta Kulak İltihabı Nasıl Teşhis Edilir?

Kulak Burun Boğaz doktoru hastalığın belirtileri ve muayene ile birlikte orta kulak enfeksiyonu teşhisi koyabilir. Doktor muayene sırasında kulaklara, boğaz ve buruna ışıklı bir aletle bakarak geçiş yollarında bir sorun olup olmadığını kontrol edecektir. Akut orta kulak iltihabında kulak zarı genellikle kızarık ve bombe görülür. Kronik orta kulak iltihabında kulak zarında delinme, çökme veya orta kulağa yapışma yaşanabilir. Kulak zarının delinmesi ve akıntını olduğu durumlarda akıntıdan kültür örneği alınarak orta kulak iltihabına hangi bakterinin yol açtığı anlaşılabilir.

Orta kulak iltihabı teşhisini kesinleştirmek için bir takım ek test ve tetkikler yapılabilmektedir.

Pnömatik otoskop:

Orta kulak iltihabı teşhisi konulmasında kullanılan bir araçtır. Pnömatik otoskop ile kulak zarına çok hafif hava üflenirken doktor kulak zarı arkasında sıvı birikimi olup olmadığını inceler.

Timpanometre:

Bu test ile kulak zarı hareketi ölçülerek orta kulaktaki basınç hakkında fikir sahibi olunur.

Akustik reflektometri

Bu test kulak zarından ne kadar sesin yansıdığını ölçer. Sesin çoğunu emmesi gereken kulak zarı orta kulakta sıvı varsa sesi geri yansıtmaktadır.

Orta Kulak İltihabı Nasıl Geçer?

Orta kulak enfeksiyonlarının belirtileri genellikle ilk birkaç gün içinde düzelmeye başlar. Çoğu orta kulak iltihabı herhangi bir tedavi olmadan 1-2 hafta içinde tamamen geçebilir. Orta kulak iltihabının tedavisinde antibiyotikler çok sıklıkla kullanılmaktadır. Antibiyotikleri çok sık ve gereksiz kullanılması bakterilerin ilaçlara karşı direncini artırabildiği için doktora danışmadan antibiyotik kullanılmamalıdır. 

• Doktorun tavsiye edeceği basit ağrı kesiciler kullanılabilir.
• Ağrıyı hafifletmek için kulağa sıcak pres uygulanabilir.
• Pamukla kulak akıntıları silinmelidir.
• Kulak temizleme çubuğu veya parmak kesinlikle kulağın içine sokulmamalıdır.
• Su veya şampuanının kulak içine girmemesine özen gösterilmelidir.

Orta kulak iltihabı bitkisel olarak tedavi edilir mi?

Orta kulak iltihabının bitkisel tedavisi bulunmamaktadır. Orta kulak iltihabının bitkisel tedavisi adı altında:

• Tuz
• Sarımsak
• Soğan
• Çay ağacı yağı
• Zeytinyağı
• Elma sirkesi
• Fesleğen
• Güzelavrat otu
• Kirpi otu
• Kurtboğan
• Sarıpapatya gibi birçok bitki ve çiçeklerin kullanıldığı yöntem gündeme gelmektedir. 

Ancak orta kulak iltihabının bitkisel veya doğal tedavisi adı altında gündeme gelen bu tür yöntemlerin orta kulak iltihabı tedavisinde yeri yoktur.

Orta Kulak İltihabı Nasıl Tedavi Edilir?

Akut orta kulak iltihabi için çok sık antibiyotik verilmekte olup, ilaç tedavisinin yetersiz kaldığı durumlarda kulak tüpü kullanılabilir. Orta kulak iltihabı ameliyatı hastalığının durumuna göre değişebilmektedir.

Orta Kulak İltihabı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Orta kulak enfeksiyonlarının birçoğu her hangi bir soruna neden olmaz. Ancak sık sık tekrarlayan ve tedavi edilmeyen orta kulak enfeksiyonları daha ciddi sorunlara yol açabilir.

• Başın diğer bölgelerinde enfeksiyon
• Kulak zarının yırtılması
• İşitme bozukluğu veya kalıcı işitme kaybı
• İşitme sorununun bebek veya çocuklarda olması durumunda konuşma ve sosyal gelişim becerilerinde gecikmeler
• Yüzde sinir felci, menenjit olabilir.

Orta kulak iltihabı tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?

• Orta kulak iltihabı ilaçları ağrıyı dindirmek ve enfeksiyonu gidermek için kullanılır.
• Yaşanan ağrıyı dindirmek için reçetesiz satılan asetaminofen veya ibuprofen içeren ilaçlar alınabilir.
• Orta kulak iltihabı sonucu kulak zarında delik veya yırtılma yoksa ağrıyı hafifletmek için anestezik damla kullanılabilir.
• Orta kulak iltihabı damlaları hazır olabileceği gibi eczanelerde hazırlanan el yapımı damlalar da kullanılabilmektedir.
• Ağızdan veya kulak damlası olarak kullanılan antibiyotikler orta kulak iltihabı tedavisinde kullanılan ilaçlar arasındadır.
• Burun tıkanıklığında kullanılan dekonjestan ve alerjilerde kullanılan antihistaminik ilaçlar orta kulak iltihabı tedavisinde faydası tartışmalıdır.

Orta Kulak İltihabı Olmamak İçin Nelere Dikkat Edilmelidir?

• Orta kulak iltihabı genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra yaşanmaktadır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarına yönelik önlemler almak orta kulak iltihabı olmamak için önemlidir.
• Sigara dumanına maruziyetten kaçınılmalı.
• Bebekler mümkün olduğu kadar anne sütü ile emzirilmelidir. Anne sütü, kulak enfeksiyonlarından korunma sağlayabilen antikorlar içerir.
• Bebeğinizi biberon ile besliyorsanız mümkün olduğu kadar dik tutmaya çalışılmalıdır.

Orta Kulak İltihabı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Orta kulak iltihabı nasıl olur?

Orta kulak boğaza, östaki borusu adı verilen bir kanalla bağlanır. Alerji, soğuk algınlığı, boğaz enfeksiyonu veya solunum yolu enfeksiyonu östaki tüpü etrafındaki alanın şişmesine neden olabilir. Bu durum sıvının orta kulaktan genize boşalmasını önleyebilir. Genize boşalamayan sıvı kulak zarı arkasında toplanır. Bu sıvıda üreyen bakteri ve virüsler orta kulak enfeksiyonuna zemin hazırlayabilir.

Orta kulak iltihabına hangi bakteriler yol açar?

Streptococcus pneumoniae ve Haemophilus influenzae (tiplendirilemeyen) adı verilen bakteriler orta kulak enfeksiyonuna neden olan en yaygın iki bakteridir. Bunun dışında soğuk algınlığına neden olan virüsler gibi virüsler de orta kulak enfeksiyonuna yol açabilir.

Orta kulak iltihabında hangi doktora görünülür?

Orta kulak iltihabı teşhis ve tedavisi Kulak Burun Boğaz doktorları tarafından yapılır.

Orta kulak iltihabında tüp takılma tedavisi

Orta kulakta biriken sıvı kullanılan ilaç veya antibiyotiklere rağmen düzelmeyebilir. Sürekli tekrarlayan orta kulak iltihapları, kendi kendine ya da medikal tedavi ile iyileşmeyen orta kulak iltihaplanmalarında ve kulak zarı çökmelerinde kulak orta kulak iltihabı tüp takılması ameliyatı yapılabilir. 

Orta kulak tüp takılması sırasında kulak burun boğaz cerrahı kulak zarı içinde küçük bir delik açar. Orta kulağın havalandırılmasına yardımcı olmak ve daha fazla sıvı birikmesini önlemek için açıklığa küçük bir tüp (timpanostomi tüpü) yerleştirilir. Bazı kulak tüplerinin altı ay boyunca yerinde kalması ve sonra kendi kendine düşmesi amaçlanır. Diğer tüpler daha uzun süre kalacak şekilde tasarlanmıştır ve cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir. Kulak zarı genellikle tüp çıkartıldıktan sonra kendi kendine kapanır.

Orta kulak iltihabı ameliyatı hangi durumlarda ve nasıl yapılır?

• Kronik orta kulak iltihabı tedavisinde kullanılan ilaçların yanıt vermediği durumlarda cerrahi tedavi önerilmektedir. Cerrahi tedavide hastalığın boyutuna göre ameliyatlar uygulanır.
• Kulak zarında delik olup başkaca patolojisi olmayan hastalarda kulak zarı tamiri ameliyatları (Timpanoplasti) yapılır. Bu ameliyatlarda genellikle kulak mikroskopu kullanılır. Bunun içinde hastaların büyük çoğunluğunda kulak arkasından ya da kulak kepçesini ön üst kısmımdan kesi uygulanarak ameliyat yapılır.
• Daha ileri hastalığı olan durumlarda ise kulağın arkasındaki kemikte tedavi edilmelidir.
• Kolesteatom kulak hastalıkları içinde en önem arz eden ve tedavisinin geciktirilmeden yapılması gereken bir durumdur. Kolesteatom, normalde olmaması gereken derimizin orta kulak içinde bulunması halidir. Bu durumda kolesteatom giderek büyüyerek etrafında bulunan tüm komşu dokulara hasar verir. Böylece yüz felcinden beyinde hasarlara kadar değişen komplikasyonlara neden olur.
• Kolesteatomlu kronik orta kulak iltihabı tedavisinde cerrahi çok bekletilmeden yapılarak kemik içindeki hastalıklı dokular çıkarılmalı ve gerekli rehabilitasyon yapılmalıdır.

Orta kulak iltihabı için endoskopik ameliyat seçeneği

• Son zamanlarda uygun olan hastalarda kulak mikroskopu yerine endoskopik aletler kullanılarak ameliyat yapılmaktadır. Bu durumda hastalığa ulaşabilmek daha kolay olur.
• Endoskopik ameliyat sayesinde kulak arkasından kesi yapılmaz ve hastalara kulak kanalından girilerek daha az doku çıkartılan bir işlem gerçekleştirilmiş olur.
• Endoskopik kulak ameliyatlarında ameliyat süresinin az olması, yapılan müdahalelerde daha az sağlıklı doku çıkartılması ve kesi olmaması hastalarda avantaj oluşturur.
• Bu hastalarda operasyon sonrası dönem çok daha ağrısız ve rahat geçerken iyileşmede daha erken olur.

Akut orta kulak iltihabı çok sık yaşanır mı?

Orta kulak iltihabı özellikle çocuklar arasında çok yaygın bir rahatsızlıktır. 3 yaşından önce çocukların %80 kadarının en az bir kez orta kulak iltihabı geçirdiği bilinmektedir.

Orta kulak iltihabı bulaşıcı mıdır?

Orta kulak iltihabı bulaşıcı değildir. Çocukların veya yetişkinlerin birbirlerine orta kulak iltihabını bulaştırması mümkün değildir. Bununla birlikte, orta kulak iltihabı genellikle geçirilen viral enfeksiyonun ardından yaşanmaktadır. Bu viral enfeksiyonlar bulaşıcıdır.

Küçük çocuklarda kulak enfeksiyonu neden daha çok görülür?

Orta kulaktan burun ve boğazın arkasına kadar uzanan bir kanal olan östaki borusu, bebeklerde ve küçük çocuklarda daha kısa ve yataydır. Bu da östaki kanalının daha kolay tıkanabilmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte küçük çocuklar düşük bağışıklık sistemlerine sahiptir.

Orta kulak iltihabı hangi komplikasyonlara yol açabilir?

Orta kulak iltihabının nadir vakalarında daha ciddi enfeksiyon ve komplikasyonlar gelişebilir. Örneğin: kulak zarının yırtılması, enfeksiyonun yakındaki dokulara yayılması, kulağın arkasındaki kemiklerin enfeksiyonu (mastoidit) veya beyin zarının enfeksiyonu, (menenjit) kronik orta kulak iltihabı ve beyinde veya çevresinde irin toplanması (apse) bu komplikasyonlar arasında yer alır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.