Oligospermi (Sperm Azlığı) nedir? Belirtileri ve tedavisi

Oligospermi olarak adlandırılan erkeklerde sperm sayısı düşüklüğü çeşitli sebepler sonucu oluşabiliyor. Hiçbir belirtisi olmayan bu sorun ancak bebek sahibi olma planı yapıldığında ve gebelik gerçekleşmediğinde ortaya çıkıyor. Tedavisinde ise altında yatan nedenin araştırılması önem taşıyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Tüp Bebek Bölümü’nden Doç. Dr. Arzu Yurci, sperm sayısında azalma (oligospermi) hakkında bilgi verdi.

Oligospermi (Sperm Azlığı) nedir?

Erkeklerde sperm sayısı düşüklüğüne oligospermi adı veriliyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2010 yılından itibaren yayınlamış olduğu sperm parametrelerine göre, sperm sayısının 15 milyonun altında olması oligospermi olarak ifade ediliyor. Erkeklerde kısırlığın önemli nedenleri arasında oligospermi yani sperm sayısı düşüklüğü öne çıkıyor. Varikosel, çeşitli enfeksiyonlar, kimyasal maddelere maruziyet gibi faktörler oligospermiye neden olabilirken, tedavisi altta yatan sebebe yönelik olarak planlanıyor.

Oligospermi belirtileri nelerdir?

Oligosperminin ana belirtisi çocuk sahibi olamamaktır. Genellikle hastalar çocuk sahibi olamadıkları için başvurmaktadır. Bunun dışında herhangi bir belirtisi yoktur. Ancak kesin tanı spermiyogram testi yapıldığında ortaya çıkar. Aksi halde herhangi bir şekilde anlaşılacak bir sorun değildir.

Oligospermi (Sperm Azlığı) çeşitleri nelerdir?

Hafif, orta ve ağır oligospermi olarak 3 çeşidi vardır. 10-15 milyon arasında sperm sayısına hafif, 5-10 milyon sperm sayısına orta ve 5 milyonun altındaki sperm sayısına ağır oligospermi denilmektedir. Hiç sperm olmamasına ise azospermi denilmektedir.

Oligospermi neden olur?

Oligosperminin çok sayıda sebebi olabilmektedir. Erkeklerde en sık görülme nedenlerinden biri varikosel hastalığıdır. Varikosel varlığında oligospermi görülebilmektedir. Varikosel ameliyatından sonra düzelebilir ancak bazen düzelmediği ya da daha kötüye gittiği de görülebilmektedir. Varikosel dışında çeşitli enfeksiyonlar, erken boşalma, sık sık boşalma ya da uzun süre boşalamama gibi boşalma sorunları oligospermiye yol açabilmektedir. İnmemiş testis sorunu olan bebekler eğer ameliyatı 2 yaşından sonra olurlarsa, bu çocuklarda oligospermi sorunu genellikle görülebilmektedir. Bu konuya anne babaların çok dikkat etmesi gerekmektedir. İnmemiş testis sorunu yaşayan bebekler mutlaka 2 yaşından önce vakit kaybetmeden ameliyat ettirilmelidir. Bunların dışında kromozom hataları sonucu oligospermi olabilmektedir, Çölyak hastalığı olanlarda oligospermi görülebilmektedir. Geçirilmiş fıtık ameliyatı gibi bazı ameliyatlar sonucu oligospermi oluşabilmektedir. Boya, tarım ilacı, kurşun gibi bazı kimyasal maddelere uzun süre maruziyet sonucu oligospermi görülebilmektedir. Tütün kullanımı, aşırı kilo, depresyon ve aşırı alkol kullanımı da oligospermiye neden olabilmektedir.

Oligospermi tanısı nasıl konulur?

Oligosperminin tanısı için spermiyogram testi ile konulmaktadır. Spermiyogram testinde 3 günlük perhizden sonra yani 3 gün bekledikten sonra boşalarak verilen sperme bakılarak spermiyogram testi sonucu alınmaktadır. Yani 10 gün önceki ya da 1 gün önceki sperme bakılması doğru sonuç vermiyor. Kesinlikle erkek boşaldıktan sonra 3 gün beklemeli ve ardından vereceği sperme bakılmalıdır.

Oligospermi tedavisi nasıldır?

Oligosperminin öncelikle nedenini araştırmak gerekmektedir. Örneğin kişi kimyasallara mı maruz kalıyor, kilosu mu var, varikoseli mi var ya da sebepsiz şekilde mi bu tablo ortaya çıkıyor tüm bunların araştırılması gerekmektedir. Sorunun altında yatan neden belirlendikten sonra tedavisi gerçekleştirilir. Eğer altta yatan hiçbir neden yokken oligospermi görülüyorsa tüp bebek seçeneğine başvurulmalıdır ya da alternatif yardımcı üreme teknikleri tercih edilmektedir. Örneğin sperm sayısı 5 milyonun altında olan hastalara direkt olarak tüp bebek tedavisi önerilmektedir. Eğer hasta kiloluysa Beslenme ve Diyet Bölümü’ne yönlendirilerek kilo vermesi, gerekli görülürse Endokrinoloji uzmanı tarafından ilaç tedavileriyle desteklenmesi ya da obezite cerrahisine yönlendirilerek kilo vermesi sağlanmaktadır. Kişinin varikoseli varsa ameliyat olabilir, ameliyattan sonra sperm sayısı kontrol edilir ve düzelme varsa iyileşme sağlanmış olur. Düzelme yoksa yine tüp bebek tedavisine yönlendirilmektedir. Bireylerin sigarayı, alkolü bırakması önerilmektedir. Ancak bunlara karşın eğer oligospermi seviyesi ağırsa tüm bu yaşam değişiklikleri sperm sayısından kayda değer miktarda bir artışa neden olamamaktadır. Genellikle tüp bebek tedavisine yönlenilmektedir. Bu nedenle hastanın durumu önemlidir. Bunlara ek olarak ne kadar süredir evli olduğu, hastanın eşinin yaşı gibi kişiye göre değişen parametreler de baz alınmaktadır.

Oligospermi (Sperm Azlığı) hakkında sık sorulan sorular

Erkeklerde sperm sayısı artırılabilir mi?

Öncelikle sperm sayısını azaltacak faktörlerin düzeltilmesi önemlidir. Kilo var ise verilmesi, varikosel var ise operasyon geçirmesi gibi önlemler alınmalıdır. Kimyasallara maruz kalınmış ise onlardan uzak durulması, sigara, alkol, hormonal ilaçların kullanımına bağlı oluşan durumların düzeltilmesi faydalı olacaktır. Bunun yanında Koenzim Q, folik asit, L-karnitin, çinko, ginseng kullanması sperm sayısının artırılmasında faydalı olmaktadır.

Sperm sayısı az olan erkek ne yapmalıdır?

Sigarayı ve alkolü bırakmak, dengeli beslenmek, spor yapmak gibi önlemler iyi gelebilmektedir. Bunlara ek olarak testisleri sıkan kıyafetler giyilmemesi, uzun süreler oturulmaması da önemlidir. Ancak sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olup sperm sayısı düşük olan kişiler de olduğu unutulmamalıdır.

Sperm sayısı azalırsa ne olur?

Sperm sayısı az ise çocuk sahibi olmada zorluk yaşanabilir. Aslında bu kişilerde cinsel aktivitelerde bir sorun olmamaktadır. Ancak sperm sayısı düşük olabilmektedir.

Sperm sayısı az ise hamile kalınır mı?

Sperm sayısı çocuk sahibi olmak konusunda önemli bir değerdir. Oligosperminin hafif mi, orta mı ağır mı olup olmadığına bakılmaktadır. Aslında sperm sayısı düşüklüğü tablosu çok ağır olan erkekler dahi bilimsel olarak çocuk asla olmayacak denemez. Ancak bu durumda doğal yollarla çocuk sahibi olmakta güçlük çekilebilir ve zaman kaybediliyordur. Bu nedenle çiftlere tüp bebek tedavisine bir an önce başlanmalıdır önerisinde bulunulmaktadır.