Mavi Dil Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Mavi dil hastalığı, koyun, keçi, sığır ve deve gibi evcil veya yabani türde geviş getiren hayvanlara culicoides cinsi sivrisinek sokması ile bulaşan viral bir hastalıktır. Mavi dil hastalığı insanları etkilemez. 24 farklı alt tipi bulunan mavi dil virüsünün belirtileri bulaşan virüsün türüne ve hayvanın cinsine göre farklılık göstermektedir. Tedavisi bulunmayan mavi dil hastalığından aşılama ile korunmak mümkün olmaktadır. 

Mavi Dil Hastalığı Nedir?

Bluetongue virüs (BTS) olarak da bilinen ve reoviridae ailesine ait bir virüsün neden olduğu mavi dil hastalığı, geviş getiren koyun, keçi, sığır ve deve gibi hem büyük hem de küçükbaş hayvanlarda ortaya çıkabilen viral bir enfeksiyondur.

En ciddi olarak koyunların etkilenmesine rağmen, keçi, sığır, deve, ceylan ve Afrika antilobu gibi tüm geviş getiren türlerin duyarlı olduğu mavi dil hastalığı, tatarcık sinekleri başta olmak üzere böceklerle bulaşabilmektedir. Sağlıklı görünen sığır ve keçiler yüksek düzeyde virüs taşıyabilir ve daha fazla enfeksiyon kaynağı sağlayabilir.

Koyunların yanı sıra sığırlarda görülen belirtiler nadirdir ancak koyunlarda görülen semptomlarla benzerlik gösterebilir. Enfekte koyunlarda, mavi dil kan damarlarına zarar verir ve bu da kanamaya (iç kanama), kanda oksijen eksikliğine ve etkilenen dokuların nekrozuna (ölümüne) neden olur. Enfeksiyonlar genç kuzularda ise daha belirgindir ve ölüm oranı yüksek olabilir.

Herhangi bir tedavisi bulunmayan mavi dil hastalığından korunmak için hayvanların aşılanması gerekir. Eğer mavi dil hastalığına yakalanan hayvanlar tespit edilirse hayvanların yaşadığı köyler genellikle karantina altına alınır ve bir süre o köy hayvan giriş-çıkışlarına kapatılır.

Mavi Dil Hastalığı Neden Olur?

Mavi dil hastalığına BTV (Blue Tongue Virüs - Mavi Dil Virüsü) neden olur. Virüs enfekte olan Culicoides türü böceklerin hayvanları ısırması ile bulaşır. Mavi dil olarak adlandırılan bu virüsün (BTV) 24 ayrı alt tipi yani serotipi bulunmaktadır. Bu alt tipler ve hayvanın cinsi, hastalığının şiddetini belirler.

Mavi Dil Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Mavil dil hastalığının hayvanlar üzerinde ortaya çıkan belirtileri yüksek ateş, dilde mavi renk, salya akması, yürümede aksama, baş-boyun şişmesi ve özellikle hayvanın yününün azalmasıdır.

Mavi dil hastalığı bulaşan hayvanlarda ortaya çıkan bulgu ve belirtiler, bulaşan virüsün türüne ve hayvanın cinsine göre değişir. Koyunlarda ağır seyreden mavi dil hastalığı sağlıklı durumun tamamen ortadan kalmasına neden olurken, yüzde 2-30 oranında ise hayvanın ölümüne sebep olur. Bu oran bazı bölgelerde yüzde 70 civarına kadar çıkabilmektedir.

Başta koyunlar olmak üzere mavil hastalığında görülen klinik belirtiler şunları içerir:

• 40-42 derecelere varan yüksek ateş
• Dilde mavi renk değişikliği ve şişme
• Baş ve boyun şişmesi
• Yürümede aksama
• Ağız, burun ve gözlerin mukoza zarının iltihaplanması ve ülseri
• Salya akması
• Ciltte ve diğer dokularda kanamalar
• Akciğerlerde köpüklenme ve yutma güçlüğü gibi solunum problemleri
• Yüksek ölüm oranı
• Hayvanın yününün azalması veya tamamen ortadan kaybolması

Mavi dil genellikle sığır veya keçilerde belirgin bir hastalığa neden olmamasına rağmen (sığırların hastalık belirtisi göstermemesi mümkündür), gösterdiği belirtiler şunları içermektedir:

• Burun akıntısı
• Ağızda şişme ve ülser
• Şişmiş emzikler

Her durumda, anne hamileyken enfekte olursa, hayvanlar doğumdan önce mavi dil (BTV-8) ile enfekte olabilir. Enfeksiyon belirtileri şunları içerir:

• Küçük, zayıf, deforme olmuş veya kör doğan yeni doğan hayvanlar
• Doğumdan sonraki birkaç gün içinde yenidoğanların ölümü
• Kürtaj/ölü doğum

Mavi Dil Hastalığı Nasıl Bulaşır?

24 alt tipe sahip olan BTV (Blue Tongue Virüs- Mavi Dil Virüsü) virüsü enfekte olan Culicoides türü sineklerin hayvanları ısırması yoluyla yayılır. Enfekte bir hayvanı ısıran bu böcekler diğer hayvanları da ısırarak enfeksiyonun yayılmasına neden olur.

Mavi Dil Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Mavi dil hastalığının teşhisi belirtileri taşıyan ve şüphe duyulan hayvanlardan alınan kan tahlili ile ağız, burun ile göz akıntıların incelenmesi ile konulabilmektedir.

Mavi Dil Hastalığı Tedavisi

Mavi dil hastalığının olumlu veya olumsuz sonuç veren herhangi bir tedavisi yoktur. Bu yüzden koruyucu önlemler alınmalıdır. Hastalıkla mücadelenin esasını karantina, hasta hayvanların imhası ve sokucu sineklerle mücadele ile birlikte aşılamalar teşkil eder. Mavi dil aşısı gebe hayvanlarda da yavru atmalara ve anomalili buzağı doğumlarına neden olduğundan gebe hayvanlara da aşı uygulaması tavsiye edilmez. Ancak gebe olmayan ve hastalığın bulaştığı hayvanlara aşı yapılması hastalığın daha fazla yayılmasının önüne geçebilir.

Aşılaması yapılan hayvanlar virüs ile enfekte olsalar bile hastalığı hafif şekilde atlatır. Hastalığın başka hayvanlara bulaşmasını engellemek için yerel yönetimler tarafından böcekler ve sinekler ile mücadele edilmesi gerekmektedir. Virüsün yayılma döneminden önce hayvanların, özellikle hamile olanlarının ilaçlanması fayda sağlar. Mavi dil hastalığı görüldüğünde öncelikle yetkililere bilgi verilmeli ve hastalığın ortaya çıktığı hayvanlar karantinaya alınmalıdır.

Mavi Dil Hastalığından Korunma Yolları

Hayvanlar arasında virüsü yayan böceklerin kontrolü ve hayvanların yaygın aşılanması ile birlikte mavi dil hastalığının gerek sağlık gerek de ekonomi alanındaki yıkımlarından korunmak mümkündür. Hastalıkla etkin bir şekilde mücadele edebilmek için belirti gösteren hayvanları bir uzmana göstermek ve mavi dil hastalığı şüphesi anında yetkililere haber vermek gerekir. Hastalığın erken dönemde fark edilmesi hem aynı işletmedeki diğer hayvanların sağlığı hem de civarda yaşayan hayvanların sağlığı açısından kritik önem taşır. Bu nedenle hastalık semptomları gösteren hayvanların vakit kaybetmeden bir veterinere gösterilmesi faydalı olacaktır.

Mavi Dil Hastalığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Mavil dil hastalığı tam olarak nedir?

Mavi dil (BT), evcil ve yabani geviş getiren hayvanları (çoğunlukla koyunlar olmak üzere sığır, keçi, manda, antilop, geyik, geyik ve develer) etkileyen, böcekler, özellikle de Culicoides türü ısırıcı sinekler tarafından bulaşan viral bir enfeksiyondur.

Mavi dil hastalığı insana bulaşır mı?

Mavi dil hastalığı, hasta hayvanlara temas edilip, bu hayvanların sütünün tüketilip yünüyle temas edilse bile insanlara bulaşmaz.

Mavi dil hastalığı ölümcül müdür?

Mavi dil hastalığı hayvanlarda hastalık ağır seyredebilir ve ölümle sonuçlanabilir. Genç hayvanlarda ishal ve bulguların görülmeye başlanmasından 2-8 gün sonra ölüm görülebilir. Bazı durumlarda ölüm çok daha uzun zaman sonra görülebilir. Kuzularda ölüm oranı % 95 e varabilir.

Sığırlarda benzer belirtiler görülmekle birlikte belirtiler çok daha hafiftir, bazen fark edilmeyebilir. Ancak gebe ineklerde AH sendromu denilen anomalili buzağı doğumları ve ölü doğumlar da görülebilir.

Mavi dil hastalığında dil neden mavi renk olur?

Virüsler viremi döneminden önce kan damarlarının endotel (damar içini döşeyen hücreler) hücrelerinde çoğalır. Bu değişiklikler damar daralmalarına, eksudasyona (Damar duvarlarından veya doku yüzeyinden dışarıya, proteinden zengin, lökosit içeren sıvı sızması) ve vücudun çeşitli yerlerinde ödemlere neden olur. Hayvanların dilinde ödem ve damarlarda daralmaya bağlı dilin rengi maviye döner.

Mavi dil hastalığı nerelerde görülür?

Afrika bölgesinde daha çok görülen mavi dil hastalığı, yaşanan iklim değişiklikleri sebebiyle daha geniş alanlara yayılmıştır. Avrupa, Asya, Amerika ve Avustralya ve Türkiye gibi pek çok ülkede görülmektedir.

Mavi dil vakalarını bildirmek neden önemlidir?

Mavi dil hastalığı, koyunlarda ciddi kayıplara neden olabilir ve hayvan sahipleri ve hayvan ticareti üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Mavi dil hastalığı salgını olduğunda karantina bölgeleri oluşturulur ve bu bölgelerdeki hayvanların sevkiyatına izin verilmez. Böylece diğer bölgelerde bulunan hayvanların hastalığa yakalanması önlenir.

Mavi dil virüsü hangi hastalıklara yol açar?

Mavi dil virüsü küçükbaş ve büyükbaş besi hayvanları başta olmak üzere lamalarda, antiloplarda ve ceylanlarda mavi dil hastalığına yol açar.