Kronik venöz yetmezlik nedir? Belirtileri ve tedavisi

Memorial Bahçelievler Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölümü’nden Prof. Dr. Aşkın Ali Korkmaz, kronik venöz yetmezlik ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.

Kronik venöz yetmezlik nedir?

Kronik venöz yetmezlik yani toplardamar yetmezliği derin, yüzeyel ve birleştirici toplardamarların kapakçıklarının bozulmasıyla başlayan ve uzun süre tedavi edilmediğinde ortaya çıkan klinik tablonun genel adıdır. 

Kronik venöz yetmezlik belirtileri nelerdir?

Başlangıçta yüzeyel varisler şeklinde başlayıp….önlem alınmadığı takdirde bacaklarda şişmeden varis ülserine kadar giden bir spektrumda çok ciddi durumlara yol açabilir. Kronik venöz yetersizlik aniden başlayan bir hastalık değildir. Önce yüzeyel varisler olarak başlar. 5-10 yıllar içerisinde ayak çapında artma ve sonrasında ciltte renk değişiklikleri, koyulaşmalar, çatlamalarla devam eder. En son olarak toplardamar sisteminde ayak bileğine çok basınç bindiği için ayak bilek çevresinde ya iç ya da dış yanda varis ülseri dediğimiz yaralara yol açar. Bu hastalığın genel adı kronik venöz yetmezliktir.

Kronik venöz yetmezlik tanısı nasıl konulur?

Sadece ayak ağrısı olan ancak ciltte herhangi bir bozulma, varis görünümü olmayan hastalarda kronik venöz yetersizlik tanısı koymak doğru değil. Kronik venöz yetersizlik yüzeyel varislerle başlayıp varis ülserine kadar giden çok uzun sürede gelişen bir teşhistir. Ülsere giden durum olmadan ya da cilt bozuklukları başlamadan bir kronik venöz yetersizlikten bahsetmek doğru değil. Varisler ince kılcal damarlardan çok daha büyük çapları olan damarlara ulaşan varisler olabilir. Ancak kronik venöz yetersizlik haline geldiğinde mutlaka ciltte değişikliklerin başlamış olması gerekmektedir. Öncelikle iyi bir fizik muayenenin ardından venöz doppler ultrason ile tanısı basit bir şekilde konulmaktadır. Anjiyo ya da iğneli ağrılı herhangi bir işlem gerekmez. Bir radyoloji uzmanı ya da kalp damar cerrahlarının yapacağı venöz renkli doppler ultrason ile kolay şekilde teşhis edilir.

Kronik venöz yetmezlik tedavisi nasıldır?

Kronik venöz yetersizlik dediğimiz tabloya ulaşmış hastalar genelde varislerini ihmal eden, uzun yıllar ayağında büyük varislerle yaşamış, hiç varis çorabı kullanmamış ve genelde kilolu hastalardır.  Venöz yetersizlik tablosu ihmalden kaynaklanmaktadır. Halk arasında varislerin tedavi edilse dahi yeniden ortaya çıktığı yönündeki bir yanlış inanış sonucu ihmal edilmektedir. Varis tedavisinin asıl amacı varislerin ilerleyerek kronik venöz yetersizlik tablosuna ulaşmasını engellemektir.  Varis ülserine dönüştüğü zaman durum ciddileşmektedir. Ameliyat gereksinimi derin toplardamar tıkanıklığına bağlı olarak da gelişebilir, yüzeyel damarlarda yetmezlikle de gelişebilir. Eğer toplardamarda tıkanıklık nedeniyle değilse lazer ameliyat ile basit bir şekilde venöz yetersizlik tedavi edilebilir. Ancak varis ülseri oluştuysa hasta açısından da doktor açısından da sıkıntılı bir durum oluşmaktadır. Bandaj tedavileri mevcuttur, çok sıkı ülser kiti adı verilen özel varis çorapları tedavide kullanılır. Bunlara ek olarak yara bakımı için pansumanlar ve yara iyileştirici kremler kullanılmaktadır. Hatta bazen sadece kalp damar cerrahı değil plastik cerrahın da yara bakımı aşamasında devreye girmesi gerekebilmektedir. Çok ileri iyileşmeyen yaralarda “VAC”  tedavisi adı verilen vakum tedavileriyle bandaj ve sıkı çoraplar kullanarak kronik venöz yetersizlik tablosu geriletilebilmektedir. Hasta eğer bir müdahale yapılamayacak durumda ise, kronik venöz yetersizlik derin toplardamarda eski bir tıkanıklığa bağlı geliştiyse bu durum hasta hemen hemen ömür boyu sıkı bir varis çorabı giymek zorunda kalmaktadır. Kasık seviyesi altında kronik damar tıkanıklığı olan hastalarda ameliyat gerekmez. Sadece sıkı çorap ve ilaç tedavileri uygulanmaktadır. Amaç yeniden varis ülseri oluşumunu engellemektir. Hastalar açısından en önemli nokta varisler çıktığı anda ihmal edilmemesidir. Burada amaç sadece görüntüyü düzeltmek değildir. Hastanın varis ülserine kadar giden kronik venöz yetersizlik tablosuna girmesini engellemektir. Bu nedenle varis hastalığı ihmal edilmemelidir.

Kronik Venöz Yetmezlik Hakkında Sıkça Sorulan Sorular 

Venöz yetmezliği tedavi edilmezse ne olur?

Bacağın çapında artma durumundan varis ülserine kadar giden bir spektrumda çok ciddi durumlara yol açabilir.

Venöz Yetmezlik kronik hastalık mıdır?

Venöz yetmezlik kronik bir hastalıktır. Kronik venöz yetersizlik olarak adlandırılmaktadır. …………..Çünkü 5-10 yıllar içerisinde gelişen, toplardamarların kapakçıklarının hamilelik, bazı ilaçların kullanımı, uzun süreler ayakta kalma ya da hızlı kilo alımı gibi sebeplerle bozularak toplardamarlarda normalde yukarı gitmesi gereken kanın aşağıya kaçıp özellikle ayak bileği çevresinde toplardamar dolaşımını etkileyerek öncelikle oradaki doku beslenmesini bozup, ağrı, şişlik, dolgunluk gibi şikayetlerin yanı sıra varislerin ortaya çıkması ve en son cilt dokusunu da bozarak staz dermatiti adı verilen tablonun ortaya çıkması durumudur. Kronik venöz yetersizliğin en ağır tablosu da varis ülserlerinin ortaya çıkmasıdır. Varis ülserleri ayak bileğinin iç ya da dış kısmında ortaya çıkan yaralardır.

Kronik venöz yetersizliğin klinik sınıflamalarının en ağır şekli varis yaralarının ortaya çıktığı hasta için de doktor için de tedavide ciddi zorluklar oluşturan halidir. Üçlü bandaj tedavileri, çok sıkı varis çorapları, ciddi yara bakımı ve bazense vakum uygulamaları gibi ileri klinik tedaviler gerektiren ve tedavisi bazen aylar süren bir sorundur. Bu nedenle kronik venöz yetersizlikte hastalar bu aşamaya gelmeden; ilk şikayetler ortaya çıkmaya başladığında yani ameliyat kriterleri ortaya çıktığında hastalar bu ameliyattan kaçınmamalıdır. Çünkü hastalar genelde varisi kozmetik bir sorun olarak görmek de ya da başka bir yanlış inanışla tedavi olsalar dahi yeniden varisin tekrarlayacağını zannetmektedir. Bu nedenle yıllarca ameliyatlarını erteleyen hastalar bulunmaktadır. Oysa artık varis ameliyatları çok basit yöntemlerle yapılabilmektedir. Bu nedenle venöz yetersizliğin en son aşaması olan varis ülseri aşamasına gelmeden tedavi olmak önem taşımaktadır. Ameliyat, varislerin ilerleyişinin durmasını sağlar. Ameliyat sonrası lokal bölgelerde küçük ya da orta büyüklükte varisler bazen görülebilse de asıl sorun olan varis ülserine varmasını engeller. Ameliyatın amacı budur.

Kronik venöz yetmezlik neden olur?

Toplardamar içindeki kapakçık yapısının bozulması, damar duvarındaki bir takım değişiklikler gibi bozulmalar bazen genetik şekilde de olabilir. Bu nedenle aile fertlerinin bir ya da birkaçında varis olan kişilerde varis çıkma ihtimali yüksektir. Uzun süreler ayakta çalışılan meslekler variste risk faktörüdür. Bazen de yüzeyel toplardamar iltihapları şeklinde başlayabilir. Yani uzun süre yatmayı gerektiren geçirilmiş büyük ameliyatlarda varis gelişebilmektedir. Bazen hamilelik sürecinde ya da doğum kontrol hapı kullanımı da bu tip trombozlara neden olabilmektedir. Bu durum bazen hayati risk de yaratabilmektedir. Derin toplardamardan akciğere giden bu pıhtılar akciğer embolisi yaparak hayati riske neden olabilmektedir. Hayati risk ortaya çıkmadığı zaman ise bu hastalarda ikincil venöz yetersizlik tablosu ortaya çıkmaktadır. Bu pıhtılara her zaman cerrahi müdahale tavsiye edilmez. Genelde pıhtı eritici bazı yöntemler uygulanmaktadır. Örneğin pıhtı eğer kasık seviyesinin üstünde bir toplardamarı tıkamadıysa cerrahi girişim gerektirmemektedir. Varisin bir diğer sebebi işte bu derin ven trombozu adı verilen durum yerine ikinci ihtimal olarak gelişen varislerdir. Bunların dışında bilinenin aksine kadın olmak variste bir risk faktörü değildir. Varis erkeklerde de en az kadınlardaki kadar gelişebilmektedir.

Kronik venöz yetmezlik kalp ile ilgili sorunlara yol açar mı?

Kronik venöz yetersizlik tek başına kalple ilgili bir soruna yol açmamaktadır. Venöz yetersizliği olan hastanın kalbinde damar problemi, koroner kalp hastalığı gibi riskler oluşturması söz konusu değildir. Kalpteki koroner kalp hastalığına yol açan süreç atardamarlarda olan problemlerdir. Damar kireçlenmesi atardamarlarda olan ateroskleroz adı verilen damar sertliğinin bir sonucudur. Ancak derin ven trombozu durumu akciğer embolisi yarattıysa akciğer basıncının artmasına yol açarak sağ kalp yetmezliğine yol açabilir. Bunun tedavisi cerrahidir ancak tek başına kronik venöz yetersizlik kalpte bir probleme yol açmaz.

Kronik venöz yetersizlik ameliyatı kaç saat sürer?

Geçmişte varis ameliyatları kasık, bilek ve dize yapılan kesilerle damarı çekip çıkararak gerçekleştirilmekteydi. Ancak artık yaklaşık 25 yıldır uygulanan endovenöz, lazer, radyofrekans ya da son 5-6 yıldır uygulanan Glue tedavileriyle buna gerek kalmadan başarılı bir şekilde cerrahi işlemler gerçekleşmektedir. Cerrahi kesi yapılmadan, sadece iğne deliğinden damarın içine girerek yapılan bu yöntemlerin süresi ameliyathanede sadece 3-4 dakika sürmektedir. Ancak hastanın ameliyat için hazırlanması, cerrah tarafından içi temizlenen varislerin miktarı ve sonrasındaki aşamalarla birlikte 40-45 dakikayı bulmaktadır. Bacakta parmak büyüklüğündeki varisleri kalp damar cerrahları temizlemektedir. Bazı kliniklerde bu temizlik işlemi yerine sadece ana damar lazer ile yakılarak, kozmetik bozukluğa yol açan ve ileride derin ven trombozuna yol açabilecek pakeler alınmamaktır. Bu durumda hastalar ikinci bir işleme ihtiyaç duymaktadır. Ancak yapılması gereken bu pakelerin de temizlenerek hastayı ikinci bir işleme zorunlu bırakmamaktır. Bu varis pakelerinin yoğunluğuna göre de hasta ya aynı gün taburcu olmakta ya da bir gün yatış sonrası taburcu olmaktadır. O gece hasta ayağında bandaj ve sıkı çoraplarla kalmaktadır. Ancak işlemden 2-3 saat sonra yürüyebilir hale gelmektedir.

Kronik venöz yetersizlik ameliyatı sonrası günlük yaşama dönüş ne kadar sürededir?

Hastada çok pake yoksa ve sadece lazer işlemi uygulandıysa aynı gün taburcu olmakta ve yaklaşık 10-15 gün varis çorabı giymek koşuluyla hasta günlük yaşamına dönebilmektedir. Ancak uzun süre ihmal edilen bir tablo ise ve pakeler çok fazlaysa hasta bir gece hastanede kalmakta, evde de bir gece çorap ve bandajla kalmakta sonrasında bandajlar çıkarılarak yine 10-15 gün çorap giymek koşuluyla normal hayata dönülebilmektedir.

Varis ülseri gelişen hastalar ayağını kaybedebilir mi?

Hayır, atardamar problemleriyle ayakta başlayan kangren yukarıya doğru çıkmaktadır. Ancak varis hastalarında varis yaraları parmak ucunda olmaz genelde ayak bileği çevresinde olur. Bu cilt bozukluğunun en son aşamasıdır. Fındık büyüklüğünde başlayarak elma büyüklüğüne kadar ulaşan büyüklükte yaralar halini alabilir. Ancak iyi tedavi edilmezse ciddi enfeksiyon ve problemlere yol açabilir. Bu nedenle tedavi mutlaka bir kalp damar cerrahı tarafından yapılmalıdır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.