Hipotiroidi Nedir? Hipotiroidi Belirtileri Nelerdir?

Hipotiroidi, tiroid bezinin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar tiroid hormonu üretmemesi yani tiroid hormonlarının normalden az üretilmesidir. Az aktif tiroid olarak da adlandırılan hipotiroidi kişinin kendisini yorgun hissetmesine, kilo almasına ve soğuğa karşı dayanıksız bir hale gelmesine yol açar. Genel olarak tedavi edilebilen bir durum olan hipotiroidi, düzenli kullanılan hormon ilaçları ve hormon replasman tedavisiyle kontrol altına alınmaya çalışılır.

Hipotiroidi Nedir?

Hipotiroidi, tiroid bezinin yeterli çalışmasığı anlamına gelir ve bu durum vücudun ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar tiroid hormonu üretilmemesine neden olur. Metabolizmanın yavaşlamasına neden olan ve tüm vücudu etkileyen hipotiroidi oldukça yaygın görülen bir tiroid hastalığıdır.

Her yaş ve cinsiyetten insanı etkileyebilen hipotiroidi hastalığı, özellikle 60 yaşın üzerindeki kadınlar arasında yaygın bir durumdur. Kadınların menopozdan sonra hipotiroidizme yakalanma olasılığı genellikle erken dönemlerine göre daha yüksek olarak kabul edilir.

Yaygın hipotiroidi belirtileri arasında kişinin kendini aşırı yorgun hissetmesi, beklenmedik kilo alımı ve soğuğa karşı dayanıksızlık yer alır. Belirtilerin ortaya çıkmasının ardından hipotiroidi, tiroid bezinin yeterince çalışıp çalışmadığı beynin “hipofiz” adı verilen bölümünden salgılanan TSH hormonu  değerleri ile belirlenir. Bu değer için de kişiye TSH testi yapılır.

TSH, tiroid bezinde hormon üreten yapıları uyararak daha fazla üretilip kana karışmasını sağlar. Tiroid bezi normalden az çalıştığında hipofizden TSH’nin kana verilmesi de artar. Gerekli miktarda tiroid hormonu salgılanamadığında hipotiroidi durumu gerçekleşir ve dokulara yeterince tiroid hormonu salgılanamaz ve bunun sonucunda da metabolizma doğal olarak yavaşlar.

Hipotiroidi bebeklerde ve çocuklarda, büyümede ve gelişmede geriliğe neden olabilir. Eğer tedavide geç kalınırsa hipotiroidinin neden olduğu zeka geriliğinin düzelme şansı çok azalır. Yetişkin bireylerde ise vücutta ve metabolizmada genel bir yavaşlama söz konusu olur. Ancak erişkin bireylerdeki hipotiroidi belirtileri tiroid hormonu tedavisi ile büyük oranda düzelir.

TSH testi ile varlığı kesinleşen hipotiroidi tedavisi için genellikle hormon replasman yöntemine ve hormon ilaçlarına başvurulur.

Hipotiroidi Neden Olur?

Hipotiroid hastalığına birtakım olgular neden olabilir ancak hipotiroidin temel sebeplerinin başında tiroid bezinin vücudun ihtiyaçlarını gidermeye yönelik ihtiyaç duyulan tiroid hormonunu üretememesi gelir. Bununla birlikte yine hipotiroid nedenlerinin başında bağışıklık sisteminin tiroid hormonuna saldırması gelir. Otoimmün bir durum olarak açıklanan bu sebebin temel faktörü ise haşimato hastalığıdır.

Diğer yandan hipotiroidi nedenleri arasında iyot eksikliği, hipertiroidizm tedavisi ve genetik faktörler gösterilir.

Hipotiroidi nedenleri genel olarak şu bağlamda sıralanabilir:

• Az sayıda tiroid hormonu üretilmesi
• Otoimmun bir hastalık olan haşimato
• Tiroidit (tiroid bezi iltihaplanması)
• İyot eksikliği
• Hipertiroidizm tedavisi
• Genetik
• Bazı ilaçlar
• Hipofiz bozukluğu
• Gebelik

Hipotiroidi Çeşitleri Nelerdir?

Kendi içinde birtakım türlere ayrılan hipotiroidinin yaygın görülen çeşidi haşimato hastalığıdır. Bunlarla birlikte tiroid bezinin yeteri kadar tiroid hormonu üretememesi durumu primer hipotiroididir. Hipotiroidinin bu çeşidinde tiroid bezinin fonksiyonlarını kontrol eden vücudun diğer kısımlarında herhangi bir sorun görülmez.

Tiroid bezi fonksiyonlarını kontrol eden hipofiz veya hipotalamus gibi beyin kaynaklı hipotiroidilere ise sekonder ve tersiyer hipotiroidi denir. Bunlar, hipotiroidinin az rastlanan çeşitleridir.

Hipotiroidi çeşitleri şöyle açıklanabilir:

Primer hipotiroidi: Tiroid bezi yetersizliğinden kaynaklanan nedenlere bağlı olarak çıkan hipotiroidi çeşididir.

Sekonder hipotiroidi: TSH yetersizliğine bağlı olarak meydana gelen hipotiroidi türüne sekonder hipotiroidi adı verilir.

Tersiyer hipotiroidi: Kandaki TRH yetersizliğine bağlı hipotiroidi türü tersiyor hipotiroididir.

Primer hipotiroidi ise yine TSH değerlerine bağlı şekilde tanısı konan bir hipotiroidi çeşididir.

Hipotiroidi Belirtileri Nelerdir?

Kişide aşırı yorgunluk, halsizlik, üşümeyle birlikte titreme, kolay kilo alımı, depresyon, cilt kuruluğu, ellerde karıncalanma, uyuşma ve saç dökülmesi varsa bu durumlar hipotiroidi belirtileri arasında gösterilir.

Metabolizmanın yavaşlamasına neden olan hipotiroidi belirtileri şunlardır:

• Aşırı yorgunluk, halsizlik
• Üşümeyle birlikte titreme
• Beklenmedik ve kolay kilo alımı
• Soğuğa karşı hassasiyet
• Depresyon
• Cilt kuruluğu
• Metabolizmanın yavaşlaması
• Ellerde karıncalanma ve uyuşma
• Saçların incelmesi veya dökülmesi
• Kabızlık
• Ses kısıklığı
• Kandaki kolesterol düzeyinin yükselmesi
• Libido düşüklüğü
• Yüzde fiziksel değişimler
• Beyin bulanıklığı
• Adet düzensizliği
• Kansızlık ve B12 eksikliği

Aşırı yorgunluk, halsizlik

Tiroid bezinin az çalışması durumu olan hipotiroidi, vücudun metabolizmasını yavaşlatır ve bu durum da genellikle uyuşukluk ve yorgunluk da dahil olmak üzere birçok semptom ve komplikasyona yol açabilir.

Üşümeyle birlikte titreme

Yorgunluk ve halsizlikte olduğu gibi hipotiroidizme bağlı olarak metabolizmanın yavaşlaması vücut ısısını düşürür. Vücut ısısının düşmesiyle birlikte kişi sıcak havalarda bile üşüyüp titreyebilir.

Beklenmedik ve kolay kilo alımı

Hipotiroidi hastalığı, tiroid bezinin az çalışmasıyla birlikte metabolizmayı yavaşlatır. Metabolizmanın yavaşlamasıyla birlikte kişi kolay bir şekilde kilo alır. Hipotiroid hastalığının şiddetli olduğu durumlarda ise kişinin çok daha fazla kilo aldığı görülebilir.

Depresyon

Tiroid bezinin az çalışması kişide yorgunluk, halsizlik, uyuşukluk ve depresif ruh hali yaratabilir. Hipotiroidi ile birlikte kişinin enerji seviyesi düşeceği için bu durumun ruh haline de yansıması olur.

Cilt kuruluğu

Hipotiroidizmin fiziksel belirtileri arasında cilt kuruluğu yer alır. Çoğu zaman bu cilt kuruluğu, tiroid bezinin az çalışmasının sonucu olan terlemenin azalmasından kaynaklanır.

Saç ve kaşlarda dökülme

Şiddetli veya uzun süreli hipotiroidizm saç ve kaşlarda dökülmeye meydana getirebilir ancak bu durum geçici bir komplikasyon olarak kabul edilir ve düzenli tedaviyle iyileşebilir.

Ellerde karıncalanma ve uyuşma

Özellikle şiddetli ve tedavi edilmeyen hipotiroidizm, kol ve bacaklardaki sinirlere baskı uygulayan sıvı birikmesine neden olarak sinirlerin hasar gördüğü bölgelerde karıncalanma, ağrı ve uyuşukluğa yol açabilir.

Hipotiroidi Nasıl Teşhis Edilir?

Tiroid bezi hormonlarının yeterli salgılanıp salgılanmadığı ve hipotiroid hastalığı teşhisi için T3, T4 ve hipofiz bezi tarafından salgılanan TSH hormonu testinden faydalanılır.

Tiroid bezine karşı üretilen antikorlar (AntiTiroglobülin, AntiTPO) ve tiroid ultrasonografisi de yardımcı tanı testleridir. Dünyada ve ülkemizde tarama testi olarak kullanılan TSH testinin anormal olması durumunda diğer yardımcı testlere başvurulur. TSH testinin litre başına 0.5- 4 mIU/L’den fazla olması hipotiroidi işareti olarak sayılır.

Hipotiroidi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipotiroidi tedavisi eğer hastalık haşimato nedeniyle ortaya çıkmış ise tiroid bezi yıllar içerisinde tahrip olduğu için tiroidin salgılamadığı hormonu yerine koymak gerekir. Bu tedavi ömür boyu sürebilir ve hormon replasman yöntemiyle birlikte hormon ilaçları kullanılarak kontrol altına alınmaya çalışılır.

Tiroidin az çalışması durumunda verilen hormon takviyesi ilaçlar tablet şeklinde kullanılmaktadır. Bu tabletler mutlaka doktor kontrolünde alınmalıdır. Sabah aç karnına, kahvaltıdan en az 30 dakika önce ve tek başına içilmelidir. Bu ilaçların; demir ilaçları, mide ilaçları, kalsiyum tabletleri ile birlikte veya yemekle alınması sonucu bağırsaklardan emilimi bozulur ve etki gösteremezler.

Tiroid ilaçlarının çoğu gebelikte de kullanılabilmektedir. Gebelik öncesi bu ilaçların dozlarının ayarlaması ve bazı durumlarda ilaç değişikliği yapılması gerekebilir. Tiroid hastası anne adaylarının bu dönemde hem gebelik ihtimalinin daha yüksek olması hem de gebeliğin doğuma kadar sağlıklı devam etmesi için endokrinoloji uzmanına başvurmaları faydalı olacaktır. Bebeğin sağlıklı vücut ve zeka gelişimi için gerekli ideal tiroit hormon değerleri, gebelerde gebe olmayanlardan farklıdır. Bu nedenle gebelik boyunca da muayene ve tetkiklerle tiroid ilaçlarının doz ayarının yapılması anne ve bebek için en doğrusudur.

Bazı tiroid hastalıklarında (Sessiz lenfositik tiroidit , Subakut tiroidit gibi)  tiroid bezi kalıcı olarak tahrip olmadığı için oluşan hastalık geçicidir dolayısıyla hipotiroidi de geçici olabilir. Hipotiroidi sık görülen ve tanısının ucuz ve hassas,  tedavisinin de kolay olması nedeniyle herhangi bir şikayet beklemeden de 30 yaşından itibaren 5 yılda bir, 55 yaşından sonra iki yılda bir TSH testi ölçümü önerilmektedir.

Hipotiroidi Beslenme Nedir? 

Hipotiroidi beslenme, hipotiroidi olarak adlandırılan hormonal hastalıkta uygulanan bir diyettir. Tiroid fonksiyonlarının desteklenmesine yönelik olan bu beslenme şekli, tedaviyle birlikte uygulanır ve iyileşme sürecine yardım eder. Gluten, işlenmiş ve guatrojenik gıdalar, hastaların kaçınmaları gereken besin gruplarıdır. Bağışıklık sistemini ve iltihaplanmayı tetikleyecek yiyecekler yerine hücre onarımı ve metabolizmayı desteleyecek besinler tercih edilmelidir. Dengeli bir hipotiroidi beslenmesiyle hastalığın semptomlarını ve ilaçların yan etkilerini azaltmak mümkündür.  

Hipotiroidi Beslenme Neden Yapılır? 

Hipotiroidi beslenme, hipotiroidizm hastalığından kaynaklı meydana gelen semptomların hafifletilmesi ve hastaların günlük hayat kalitelerini artırmaları için yapılır. Tiroid fonksiyonlarını destekleyen bazı besinler, hormon seviyelerini dengeler.  Tirod bezlerinin sağlıklı şekilde çalışmasını sağlayan diyet, tedaviden daha iyi yanıt almak amacıyla da uygulanır. Vücudun metabolizma ve enerji sistemini olumsuz yönde etkileyen hipotiroizm için uygun besin alımı önemlidir. Söz konusu olan diyetle hastanın kilo kontrolü sağlanır, bağışıklık sistemi güçlendirilir ve iltihaplanma seviyesi azaltılır. Bu nedenle tedavinin yanı sıra hipotiroid beslenme şeklini benimsemek gerekir.  

Hipotiroidi için kaçınılması gereken besinler nelerdir? 

Hipotiroidi rahatsızlığında goitrojen, gluten ve işlenmiş gıdalardan olabildiğince kaçınmak önemlidir. Söz konusu olan hastalığa sahip kişilerde tiroid hormonu az üretildiği için metabolizma sistemi yavaştır. Buna bağlı olarak kilo problemlerinin ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Tiroid sağlığına müdahale eden ve hipertiroidi yasak yiyecekler arasında şunlar yer alır: 

• Lahana 
• Brüksel lahanası
• Edamame 
• Tofu 
• Fast food türevleri (kek, pasta, kızartma, donut, sosisli sandviç, kurabiye) 
• Karnabahar 
• Soda  
• Yulaf, buğday ve çavdar gibi gluten oranı yüksek besinler 
• Soya sütü  
• Soya sosu  

Yukarıdakilerin yanı sıra bazı besinler, hipotiridi rahatsızlığında kullanılan ilaçların emilimini azaltabilir. Hipotiroide iyi gelmeyen yiyecekler arasında iyot oranı yüksek ve soya bazlı yiyecekler yer alır. Bununla birlikte lifli barlar, kepekli gevrekler ve lifli besinlerden de mümkün mertebede kaçınmak gerekir. Ayrıca demir, süt ve kalsiyum takviyelerinin de doktor kontrolünde dikkatli bir şekilde kullanılması önemli bir husustur.  

Hipotiroidi hastaları neler tüketmelidir? 

Hipotiroidi hastaları tiroid fonksiyonlarını destekleyen, vücut ağırlığını normal düzeyde tutan ve hipotiroidi semptomlarını azaltan besinler tüketmelidir. Bazı gıdaların yeteri düzeyde tüketilmemesi, hastalığın belirtilerini artırabilir ve şiddetlendirebilir. Tiroid hastaları beslenme sürecinde aşağıdakiler yer almalıdır:

İyot 

Tiroid hormon üretiminde başlıca görev alan iyot, hipotiroidi beslenme programında vücuda dengeli miktarda alınması gereken mineraldir. Bu besin grubunda yer alan yiyecekler aşağıdaki gibidir: 

• Deniz yosunları  
• İyotlu tuz 
• Balık çeşitleri ve kabuklu deniz mahsülleri 

Selenyum  

Tiroid hormonu fonksiyonunun sürdürülmesine yardım eden selenyum, otoimmün tiroid hastalığının gelişme riskini azaltır. Bununla birlikte hipotiroidi rahatsızlığı semptomlarını azaltmada görev üstlenir. Hipotiroidi beslenme programında tüketilmesi önerilen selenyum içeren gıdalar şunlardır: 

• Brezilya fındığı 
• Tavuk, balık ve hindi eti 
• Bezelye 
• Ispanak
• Ayçiçeği çekirdeği, fındık ve ceviz gibi yağlı tohumlar  
• Mantarlar 
• Sardalya ve ton balığı 
• Yumurta  
• Tahıl ürünleri 

Çinko  

Tiroid bezinin düzenli çalışmasına katkıda bulunan çinko eksikliğinde hipotiroidizm semptomları şiddetlendirebilir. Hipotiroidide tüketilmesi önerilen çinko içerikli besinler şunlardır: 

• Tavuk  
• Yumurta  
• Peynir  
• Badem  
• Ispanak  
• Fındık  
• Kinoa
• Kırmızı et  

Omega-3 yağ asitleri 

Hipotiroidi beslenme, omega-3 yağ asitleri içeren gıdaları da kapsar. Yapılan araştırmalara göre bu besin grubunun hipotiroizmde iltihaplanma ve kalp rahatsızlığı risklerini önlediği görülür. Bağışıklık sistemini de güçlendirmeye yarayan omega-3 yağ asitleri şu besinlerde bulunur: 

• Somon 
• Alabalık  
• Sardalya  
• Chia  
• Ceviz  
• Kenevir tohumu  

Taze Meyve ve Sebzeler  

Tiroid diyeti yaparken bazı taze meyve ve sebzeleri tüketmek fayda sağlar. Özellikle antioksidan bakımından zengin olan yaban mersini, kiraz ve biber besleyici gıdalardır. Aynı zamanda tatlı patates, domates, çilek ve nar gibi yiyecekler de kilo kontrolünü sağlamada destek olur.  

Hipotiroidide Dikkat Edilmesi Gereken Vitamin ve Mineraller 

Tiroidi yüksek olanlar, besin tüketiminde bazı vitamin ve mineralleri içeren besinlere de dikkat etmelidir. D vitamini, birçok otoimmün tiroid rahatsızlıklarında etkisi olan bir vitamin grubudur. Özellikle hipotiroidizm hastalığında tiroid hormonu fonksiyonuna müdahale ettiği için düzenli miktarda alınmalıdır. Söz konusu olan vitamin en fazla güneşte bulunsa da besin ve takviyelerle de desteklenmelidir. Bunun için yağlı balıklar, yumurta, mantar ve süt ürünleri uygun miktarda tüketilmelidir. D vitamini takviyeleri gerekli durumlarda tiroid hormonu seviyesine göre doktor kontrolünde kullanılmalıdır.  

Hipotiroizm hastalarında B12 eksikliği yaygın olarak görülür ve vitamini destekleyen besinler tüketilmelidir. Kepekli tahıllar, et ve protein içeren doğal ürünlerin düzenli miktarda vücuda alınması gerekir. Vücuttaki vitamin ve tiroid hormonu düzeyine göre doktor B ve B12 takviyelerini de önerebilir. Hipotiroid semptomlarını iyileştiren diğer mineral türü, magnezyumdur. Magnezyum içeren ıspanak ve pazı gibi koyu yeşil yapraklı sebzelerle birlikte baklagiller tüketmek mümkündür. Bununla birlikte avokado, susam, kinoa ve badem gibi sağlıklı yağlı besinler de tercih edilebilir.  

Tiroidi az çalışanlar için en gerekli minerallerden olan selenyum, tiroid üretimini ve metabolizmasını destekler. Yapılan bir araştırmaya göre tiroid peroksidaza karşı antikor seviyelerini azaltma potansiyeli olan selenyum, ilgili hormon fonksiyonlarını düzenler. Kuzu eti, sığır eti, karides ve ton balığı gibi et ürünlerinde yüksek seviyede olan bu minerali besinlerle almak mümkündür.

Hipotiroidi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Hipotiroidi ne demek?

Tiroid bezinin az çalışması anlamına gelen hipotiroidi, tiroid bezinin, vücut fonksiyonlarını yerine getirmek için gerekli tiroid hormonunu üretememesidir.

Hipotiroidi durumunda ne olur?

Tiroidin az çalışması durumu ''hipotiroidi'' olarak adlandırılmaktadır. Hipotiroidinin yaygın belirtileri arasında halsizlik, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, kabızlık, çabuk üşüme ve soğuğa tahammülsüzlük görülür.

Hipotiroidi ciddi bir hastalık mı?

Şiddetli hipotiroidi vakaları birtakım komplikasyonları beraberinde getirebilir ve kişiyi rahatsız eden belirtiler ortaya çıkarabilir. Bu yüzden hipotiroidi hastalığı hormon tedavi ve ilaçlarıyla eksik olan hormonların yerine konulmasını amaçlar.

Hipotiroidizm nedir?

Tiroid bezinin yeterli tiroid hormonu üretememesi durumu olan hipotiroidizm, tiroid bezinin yetersiz ya da az çalışmasıdır. Birincil hipotiroidizm'de tiroid bezi yeterli tiroid hormonu üretemez. Merkezi yani ikincil hipotiroidizm'de ise tiroid bezi normal çalışır fakat hipofiz bezi veya hipotalamus fonksiyonundaki bozukluk üretimi engeller.

Hipotiroidi kimlerde görülür?

Her yaş ve cinsiyetten kişileri etkileyebilen hipotiroidi hastalığı özellikle kadınlar, 60 yaş üstü kişiler ve şeker hastalarında daha yaygın görülür.

Hipotiroidi düzelir mi?

Hipotiroidi yetişkin bireylerde vücutta ve metabolizmada genel bir yavaşlama meydana getirir. Ancak erişkin bireylerdeki hipotiroidi belirtileri tiroid hormonu tedavisi ile büyük oranda düzelir.

Hipotiroidi atağı nedir?

Tiroidin az çalışması durumu ''hipotiroidi'' olarak adlandırılmaktadır ve bu duruma hipotiroidi atağı adı da verilir. Hipotiroidinin yaygın belirtileri arasında halsizlik, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, kabızlık, çabuk üşüme ve soğuğa tahammülsüzlük görülür.

Hipotiroidi riski nedir?

Hipotiroidinin en büyük nedenlerinden biri aile bireylerinde tiroid hastalıklarının görülmesidir. Bunun yanı sıra bağışıklık sisteminin tiroid bezine karşı antikor üretmesi ve tiroid bezini tahrip etmesi de hipotiroidinin en büyük sebeplerinden biridir.

Akşam yemeğinde kaçınılması gereken besinler nelerdir? 

Akşam yemeğinde tiroidi tetikleyen yiyecekler, sindirim ve bağırsak fonksiyonlarını olumsuz yönde etkiler. Özellikle kızartma, kurabiye, reçel, pizza ve hamburger gibi paketli gıdalardan kaçınmak gerekir. Bununla birlikte beyaz ekmek, makarna ve bisküvi benzeri gluten içeren besinler tüketilmemelidir.  

Hipotiroidi metabolizmayı nasıl etkiler? 

Hipotiroidi, tiroid hormonunun yeteri miktarda üretilmemesine bağlı olarak ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Buna bağlı olarak metabolizmanın yavaş çalışmasına neden olur ve kilo problemlerinin ortaya çıkmasında etki gösterir. Vücudun enerji miktarını düşüren bu durum özellikle kontrolsüz kilo alımına yol açar.  

Hipotiroidi olanlar nelere dikkat etmeli? 

Hipotiroidi olanlar, doktor tarafından verilen ilaçlarla birlikte beslenmeye daha fazla önem vermelidir. Sağlıklı kilo yönetimi ve enerji düzeyi için iyot tüketimine dikkat etmek gerekir. Aynı zamanda selenyum, çinko ve magnezyum gibi mineraller besin yoluyla alınmalı, gerekli durumlarda takviye olarak kullanılmalıdır. Hipotiroidi rahatsızlığı olan kişiler gluten, goitrojenik ve işlenmiş gıdalardan olabildiğince kaçınmalıdır. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.