Gizli Şeker (Prediyabet) Nedir? Gizli Şeker Belirtileri Nelerdir?

Tıbbi adı prediyabet olan gizli şeker, tip 2 diyabet tanısı koyabilecek düzeyde yüksek olmasa da kan şekeri düzeylerinin normalden yüksek olmasıdır. Hemoglobine bağlı kan şekeri miktarının ölçüldüğü Hba1c testinde sonucun %5,7-6,4 aralığında olması prediyabet olarak kabul edilir. Temel sebebi insülin direnci olan gizli şeker hastalığı, vücudun insülin ürettiği ancak bunu doğru şekilde kullanmadığı zamanda meydana gelir. Bu durum da kan şekeri seviyesinin olması gerekenden yüksek çıkmasına neden olur ancak yine de prediyabet tanısı için yeterli görülmez. Prediyabet tedavi edilmediği takdirde ise tip 2 diyabete dönüşebilir. Tedavi genellikle diyabet ilaçları ve yaşam tarzında yapılacak değişimleri içerir.

Gizli Şeker (Prediyabet) Nedir?

Gizli şeker (prediyabet), kan şekeri düzeyinin 100 ila 125 miligram/desilitre (mg/dl) arasında yüksek bir değerde olduğu ancak tip 2 diyabet tanısı konulacak düzeyde olmadığı bir hastalıktır. Tip 2 diyabetin işareti sayılan gizli şeker hastalığı, vücudun insülini doğru bir şekilde kullanamadığı zaman ortaya çıkar.

İnsülin direncinin meydana getirdiği gizli şeker, genellikle genetik, obezite, hareketsiz bir yaşam, sağlıksız beslenme ve buna bağlı olarak karın çevresinde yağlanma gibi faktörlere bağlı şekilde meydana gelir.

Şeker hastalığında olduğu gibi aşırı yemek yeme isteği, fazla susamak, gün içinde idrara çıkma sayısının artması ve el-ayaklarda meydana gelen karıncalanma ve uyuşmalar gizli şeker hastalığının belirgin semptomları arasında yer alır. Bu semptomlara ek olarak vücuttaki yaraların geç iyileşmesi ve görüş açısında bulanıklık da prediyabette ortaya çıkabilecek belirtilerdendir.

Gizli şeker, kişinin sağlıklı beslenerek, hayatına hareket ekleyerek, gerekirse ilaçlar kullanarak kontrol altına alınabilir. Ancak yaşam tarzı değişiklikleri olmadan, prediyabetli kişilerin tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.

Gizli Şeker (Prediyabet) Neden Olur?

Gizli şekerin (prediyabet) ortaya çıkmasında aile öyküsü ve genetiğin önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Bununla birlikte obezite, düzenli fiziksel aktivite eksikliği, karın çevresindeki aşırı yağlanma ve sağlıksız yaşam tarzı da sebepler arasında bulunmaktadır.

Genel olarak gizli şekere yol açan faktörler şöyle sıralanabilir:

• Genetik faktör 
• Sağlıksız beslenme
• Hareketsiz bir yaşam 
• Obezite 
• Karın çevresinde aşırı yağlanma
• Uykusuzluk 
• Uzun vadede stres
• Hipotiroidizm
• Uzun süre kullanılan bazı ilaçlar

Gizli Şeker (Prediyabet) Belirtileri Nelerdir?

Gizli şekeri olan kişiler halsizlik, tükenmişlik, açlık-susuzluk hissinin artması, ağız kuruluğu, gün içinde sık idrara çıkma, el-ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, vücuttaki yaraların geç iyileşmesi ve görüş açısında bulanıklık gibi belirtiler yaşarlar. Ek olarak prediyabet hastalarının belirli bölgelerinde deri koyulaşması görülür. Bu duruma da akantozis nigrikans adı verilir. 

Gizli şeker hastası olan kişilerde şu belirtilerin ortaya çıkma ihtimali yüksektir:

• Glikoz eksikliği kaynaklı yorgunluk ve halsizlik
• Açlık hissinde artış
• Ağız kuruluğu
• İdrar sıklığı ve miktarında artış
• El-ayaklarda uyuşma ve karıncalanma
• Vücuttaki yaraların daha geç iyileşmesi 
• Enfeksiyon kapma sıklığında artma
• Kilo kaybı
• Görüşün bulanıklaşması
• Akantozis nigrikans adı verilen deri koyulaşması
• Vücutta yeni yeni minik et benleri
• Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonları
• Regl dönemlerinde dalgalanma 

Halsizlik, tükenmişlik

Tip 2 diyabetin habercisi olan ancak şeker hastalığı teşhisi koymak için yeterli düzeyde olmayan prediyabet hastalığında kişiler kendilerini halsiz ve tükenmiş hissederler. Bu durum şeker hastalığı belirtisiyle benzerlik gösterir. 

Açlık-susuzluk hissinin artması 

Gizli şekerde de şeker hastalığında olduğu gibi açlık-susuzluk hissi artar. Bu durumun nedeni kan şekerinin yükselmesidir. 

Ağız kuruluğu

Gizli şeker hastası olan kişilerin ağızlarında kuruluk şikayeti olur. Bu kuruluk aynı zamanda sık sık su içme ihtiyacı doğurur. 

Gün içinde sık idrara çıkma 

Aynı şeker hastalığında olduğu gizli şekerde de gün içinde sık idrara çıkma belirtisi görülür. Gizli şeker hastası olan kişiler hem çok su içmeye bağlı olarak hem de normal zaman diliminde de gün içinde sık sık idrara çıkarlar.

El-ayaklarda uyuşma ve karıncalanma

El ve ayaklarda yaşanan uyuşma ve karıncalanma gibi belirtiler prediyabetin yaygın belirtileri arasında gösterilir.

Vücuttaki yaraların geç iyileşmesi 

Kişilerin vücutlarında herhangi bir sebebe bağlı olarak meydana gelen yaralar geç iyileşiyorsa bu durum prediyabetin habercisi olabilir.

Görüş açısında bulanıklık 

Kandaki şeker seviyesi yüksek olduğunda bu durum birçok organa zarar verdiği gibi gözleri de olumsuz etkiler. Gizli şeker hastası olan kişiler görüş açılarının bulanık olduğundan yakınırlar.

Gizli Şeker Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?

Açlık kan şekeri 100-125 mg/dsl arasında olan kişilere şeker yükleme testi (OGTT- Oral glukoz tolerans testi) yapılarak prediyabet araştırması yapılır. Bu testte en az sekiz saat veya gece boyunca aç kaldıktan sonra bir kan örneği alınır. Ardından 75 gr glukoz içeren şekerli bir solüsyon içildikten ve üzerinden iki saat geçtikten sonra kan şekeri seviyesi tekrar ölçülür. Prediyabet varlığı durumunda yılda en az bir kez kan şekeri seviyesinin kontrol edilmesi gerekir.

Gizli Şeker Tedavisi Nasıl Yapılır?

Gizli şeker tedavisi de şeker hastalığı tedavisi gibi öncelikle yaşam tarzı değişikliği (sağlıklı beslenme ve hareketli bir yaşam) ve gerekli durumlarda ilaç tedavisini içerir. Şekeri azaltarak, sağlıklı beslenerek, düzenli egzersiz yaparak, uyku düzeni oluşturarak, stresten uzak durarak gizli şekerin kontrol altına alınmasını sağlar ve tip 2 diyabete dönüşmesini engelleyebilirsiniz. Tüm bu yöntemler, uzman bir doktor kontrolünde yapılırsa daha sağlıklı sonuçlar elde edilir.

Gizli Şeker (Prediyabet) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Gizli şekerin görülme sıklığı nedir?

Dünya Diyabet Federasyonu'nun 2015 diyabet atlasında dünya genelinde bozulmuş glokoz toleransı sıklığı yüzde 6,7 olarak belirtilmiştir. Ülkemizde yapılan TURDEP-2 araştırmasına göre ise Türkiye’de prediyabet görülme sıklığı yüzde 30,4 olarak saptanmıştır.

Gizli şeker testi nasıl yapılır?

Kişinin 10-12 saat açlıktan sonra kan şekeri ölçülür. Özel hazırlanmış 75 gram glukoz içeren sıvı içildikten iki saat sonra tekrar kan şekeri ölçülür. İkinci saatteki kan şekeri düzeyi 140 mg/dl üzerinde fakat 200 mg/dl’nin altında ise bozulmuş glukoz toleransı olarak adlandırılır.

Normal şeker değeri kaç olmalıdır?

Normal şeker değeri açlıkta 100 mg/dl, toklukta ise 140 mg/dl’nin altında olmalıdır.

Gizli şeker nasıl anlaşılır?

Ağız kuruluğu, halsizlik, çok yemek yemek ve açlık hissi, sık ve bol miktarda idrar, cinsel sorunlar, el ve ayaklarda karıncalanma ile uyuşukluk, yaraların geç iyileşmesi, görme bulanıklığı gibi şikayetler gizli şekerin belirtileri arasında yer almaktadır. Akantozis nigrikans vücudun belirli bölgelerinde derinin koyulaşmasıdır. İnsülin direnci ve prediyabeti olan hastalarda görülür. Etkilenen alanlar arasında boyun, koltuk altları gibi katlantı bölgeleri olabilir. Yine bu bölgelerde olan skin tag denilen minik et benleri de insülin direncinin eşlik ettiği prediyabetli hastalarda görülebilir.

Gizli şekeri anlamak için uygulanan testler nelerdir?

Gizli şekerin anlaşılması için A1C testi, açlık plazma glukozu (FPG) testi veya oral glukoz tolerans testi (OGTT) dahil olmak üzere birkaç farklı yöntem kullanılabilir. Bu tıbbi yöntemlerin dışında kişi kendini sürekli yorgun hissediyorsa, uyuklama hali oluyorsa, açlık-susuzluk hissi artıyorsa, gün içinde sık sık idrara çıkıyorsa ve el-ayaklarda karıncalanma varsa bu durum gizli şekere işaret olabilir.

Gizli şeker geçer mi?

Gizli şeker uygun yaşam tarzı değişikliği, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve kaliteli bir uyku ile geri döndürülebilir bir durumdur.

Gizli şeker diyetinde nelere dikkat edilmelidir?

Sağlıklı beslenmeye ve hareketli bir yaşam sürmeye dikkat edilmelidir. Bunun için sebze, meyve, yağsız kırmızı etler, tavuk eti ve balık, bakliyat ve tahıllar gibi pek çok çeşitli yiyecek doğru biçimde yeterli miktarda tüketilmelidir. Sağlıklı beslenme hem kilo kontrolünde hem de gizli şekerin şeker hastalığına dönüşümünün engellenmesinde rol oynar. Hareketli bir yaşam için pratik bir gösterge olarak günlük adım sayısının 7500’ün üzerinde olması (mümkünse 10 bin adım) düşünülebilir.

Gizli şeker göze zarar verir mi?

Yapılan son çalışmalar gizli şekerin de daha düşük oranda olsa da şeker hastalığının göze verdiği zararlara benzer zararlar verdiğini göstermektedir.

Gizli şeker gebeliğe engel midir?

Gizli şeker sorunu olan kadınların, gebeliklerinde daha ileri düzeylerde şeker yükseklikleri ve buna bağlı olarak hem anne hem de bebek üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Bu nedenle her ne kadar gizli şeker gebeliğe engel olmasa da; sağlıklı bir gebeliğin sağlanabilmesi için kan şekeri düzeylerinin normale getirildikten sonra gebelik planlanmasının yapılması önerilmektedir.

Gizli şeker de aynı gebelik şekeri gibi bebekte ve annede ciddi sorunlara yol açar. İri bebek olarak adlandırılan durum, bebek için doğum sırasında oluşabilecek omuz çıkıkları, sinir yaralanmaları, solunum sıkıntısı, şeker düşüklüğü ve sarılık gibi pek çok risk içerir. Bunun ötesinde gebeliğin erken dönemlerinde bebeğin organ gelişimi sırasında da annenin kan şekerinin yüksek olması bebeğin dolaşım, sindirim ve sinir sistemi gibi hayati organlarının gelişiminde anormalliklere yol açabilir.

Gizli şekerden korunma yolları nelerdir?

Sağlıklı beslenme, hareketli bir yaşam tarzı ve risk faktörleri olanların düzenli sağlık kontrollerini aksatmaması korunma yolları arasında yer almaktadır.

Gizli şeker ve insülin direnci aynı anlama mı gelir?

İnsülin direnci ile gizli şeker farklı durumları ifade etmektedir. İnsülin direncinde henüz açlık ve/veya toklukta kan şekerleri yükselmemiştir. Ancak yüksek olan ve müdahale edilmeyen insülin direnci bir süre sonra önce gizli şeker sonra da şeker hastalığına doğru ilerler.

Gizli şekerin zararları nelerdir?

Gizli şeker vücut üzerinde şeker hastalığının zararlarına benzer zararlar oluşturmaktadır. Bu durum göz, böbrek, sinir hasarı, damar sertliği ve bununla ilişkili kalp damar hastalıklarının oluşumuna zemin hazırlar.

Gizli şekeri olanlar oruç tutabilir mi?

Gizli şekeri olan hastalar oruç tutabilirler.

Gizli şeker tedavisi ne kadar sürer?

Gizli şeker tedavisi hayat boyu sürdürülmesi gereken yaşam tarzı değişikliğini içermelidir. Bu durum da sağlıklı beslenme ve hareketli bir yaşam anlamına gelmektedir. İlaç tedavileri ise belli bir süre kullanıldıktan sonra gerekli görüldüğünde kesilebilir.

Gizli şeker tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri var mıdır?

Gizli şekerin tedavisinde kullanılan ilaçlar sıklıkla mide bağırsak sistemi üzerinde şişkinlik, gaz, hazımsızlık, bazen bulantı ve ishal gibi yan etkilere yol açabilir. Ancak bu yan etkiler herkeste görülmez ve genellikle görüldüğünde de bir süre sonra tolerans gelişip kaybolur.

Çocuklarda gizli şeker görülür mü?

Çocuklarda da erişkinlerde olduğu gibi özellikle obezitenin artması nedeniyle hem gizli şeker hem de şeker görülme riski yükselmiştir.

Gizli şeker baş ağrısı yapar mı?

Kan şekerindeki her türlü dalgalanma baş ağrısı gibi nörolojik problemlere yol açabilir.

Gizli şeker kilo aldırır mı?

İnsülin direncinin zemininde gelişen gizli şeker, kilo vermede zorluğa yol açabilir. Kilo alımı da gizli şekere zemin hazırlayan faktörler arasında yer almaktadır. Kilo alımında gizli şeker ile insülin direnci arasında tavuk yumurta ilişkisi vardır.

Gizli şeker bitkisel tedavi ile düşürülebilir mi?

Gizli şeker bitkisel yöntemler ile tedavi edilemez.

Gizli şeker hastaları nelere dikkat etmelidir?

Gizli şeker hastaları düzgün bir yaşam tarzı oluşturmalı, sağlıklı besinler tüketmeli, haftada en az 150 dakika veya haftanın birçok günü yaklaşık 30 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmalı, ideal vücut ağırlığına ulaşmalı, kan basıncı ve kolesterolü kontrol altında tutmalı ve sigarayı bırakmalıdır.

Gizli şeker risk faktörleri nelerdir?

Tip 2 diyabete yakalanma olasılığını artıran aynı faktörler, prediyabet riskini de artırır. Bu faktörler şunları içerir:

Vücut yağ oranı fazlalığı:  Fazla kilolu olmak, prediyabet için birincil risk faktörüdür.  Vücutta var olan fazla yağ dokusu (özellikle iç ve karın çevresindeki yağlanma)  hücrelerin insüline daha dirençli hale gelmesine neden olur.

Bel çevresi: Büyük bir bel çevresi, insülin direncini gösterebilir. Bel çevresi, kadınlarda 80 cm ve erkeklerde 94 cm’nin üzerine çıktığında insülin direnci riski artmaktadır.

Diyet: Basit şekerli yiyecek ve içecekler prediyabet riskini artırır. Akdeniz tipi beslenme prediyabet riskini düşürür.

Hareketsizlik: Fiziksel aktivite ne kadar azalırsa, prediyabet riski o derece yükselir. Hareketlilik hem kilo kontrolüne yardımcı olur, hem enerji için şeker kullanımına yardımcı olur hem de insülin direncini azaltır.

Yaş: Diyabet her yaşta gelişebilse de, 45 yaşından sonra gizli şeker riski artar.

Aile öyküsü: Tip 2 diyabetli bir ebeveyn ya da kardeş olması gizli şeker riskini artırır.

Irk veya etnik köken: Nedeni tam olarak belirlenememekle beraber siyahi, hispanik, kızılderili ve Asyalı Amerikalılar dahil bazı etnik gruplarda prediyabet geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Gestasyonel diyabet: Hamileyken şeker hastalığının varlığı (gebelik diyabeti), anne ve bebeğin prediyabet geliştirme riskini daha fazla yükseltir. Gestasyonel diyabeti olan kişinin en az 3 yılda bir kan şekeri seviyesinin ölçülmesini gerektirir.

Polikistik Over Sendromu: Düzensiz adet dönemleri, aşırı tüylenme ve genellikle kilo fazlalığı ile karakterize bu yaygın duruma sahip kadınlar, daha yüksek prediyabet riskine sahiptir.

Uyku apnesi: Uyku kalitesini bozan bir durum olan obstrüktif uyku apnesi olan kişilerde insülin direnci riski artar.

Tütün dumanı: Tütün ürünleri kullanmak insülin direncini artırabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.