Fibromiyalji Nedir? Fibromiyalji Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Fibromiyalji, kas-iskelet sisteminde ortaya çıkan hassasiyete bağlı olarak, kas ve eklem ağrılarına neden olan, yorgunluk, uyku, hafıza ve ruh hali sorunları gibi semptomlar ile karakterize kronik bir rahatsızlıktır. Merkezi sinir sistemini etkileyen fibromiyalji kaynaklı ağrılar genellikle kollar, bacaklar, baş, göğüs, karın, sırt ve kalçada hissedilir.

Fibromiyalji Nedir?

Fibromiyalji, beynin ve omuriliğin ağrılı ve ağrısız sinyalleri işleme biçiminin etkilenmesine bağlı ağrı hassasiyetinin arttığı merkezi sinir sistemini etkileyen bir rahatsızlıktır. Kaslarda ve ilişkili bağ dokusu yapılarında yaygın ağrı, hassasiyet ve sertlikle karakterizedir. Romatizmal hastalıklar içerisinde en sık karşılaşılan ikinci hastalık olan fibromiyalji kadınlarda erkeklere göre üç kat daha sık görülmektedir.

Fibromiyalji olan kişilerde semptomlar gelip giderek artıp azalabilir. Bu durum kişi için zorlayıcı olabilir. Belirli sağlık koşulları, stres ve hayattaki diğer değişikliklerin bu hastalığı tetikleyerek ortaya çıkmasına neden olabilir. Özellikle ebeveynlerin birinde fibromiyalji bulunuyorsa vücutta gelişme olasılığı yüksek olabilir.

Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?

Vücudun herhangi bir yerinde oluşan ağrı, hassasiyet, yorgunluk, uykusuzluk ve depresyon fibromiyaljinin belirtileridir. Fibromiyalji özellikle ağrı ve sabahları zor uyanma ile kendini belli eder. Nefes almada zorlanma ve kulak çınlaması da yine fibromiyalji belirtilerindendir.

• Herhangi bir ağrıyı normalden daha fazla algılamak
• Ağrı yapmayan uyarıcıları da ağrı gibi hissetme
• El ve ayaklarda karıncalanma hissi ve uyuşma
• Çarpıntı
• Egzersize karşı dirençsizlik
• Kabızlık, ishal ve gaz şikayetleri
• Depresyon hali
• Hafıza problemleri
• Gün boyunca yorgunluk hissi
• Dinlenemeden uyanmış olma hissi
• Uyku kalitesinde azalma
• Noniseptif uyarılar nedeniyle, ağrının azaltılması ile hissedilen genel hassasiyet
• Konsantrasyon bozukluğu, yeni şeyler öğrenme zorluğu
• Kişiye göre değişen ödem hassasiyeti
• Hastaların % 30-50’si eklem hipermobilitesine sahiptir.
• Vücudun üst kısmı ile sınırlı olan kızarma eğilimi
• Vücudun belli noktalarından aşırı hassasiyet de bu hastalığın en belirgin özelliği sayılır.

Fibromiyalji sendromu olan kişilerin özel bir karakteri vardır. Kendilerinden beklentileri çok yüksektir, mükemmeliyetçidir, çok titizdir ve duygu durumları çok çabuk değişir. Bu kişilerin stresli zamanlarında ağrılarının artma ihtimali çok yüksektir.

Fibromiyalji Neden Olur?

Fibromiyalji, yorgunluk ve uyku sorunlarıyla birlikte yaygın kas-iskelet sisteminde ağrıya neden olan bir hastalıktır. Ağrıya daha duyarlı hale gelmeye neden olan fibromiyaljinin sebebi beyindeki bazı kimyasalların anormal seviyelere gelmesi ve merkezi sinir sisteminin (beyin, omurilik ve sinirler) vücutta taşınan ağrı mesajlarını işleme biçimindeki değişikliktir. Fiziksel ve duygusal stres ile tetiklenmektedir.

Genetik faktörler

Fibromiyaljinin nedeni çok iyi bilinmese de yapılan araştırmalar genetik faktörlerin çok önemli olduğunu gösteriyor. Buna bağlı olarak 1. derece yakınlarında fibromiyalji görülen kişilerin bu hastalığa yakalanma riski 8 kat artmaktadır.

Çevresel faktörler

Çevresel faktörler de fibromiyalji sendromuna neden olan önemli nedenlerden biridir. Özellikle çocukluk çağlarında geçirilen fiziksel ve duygusal travmalar fibromiyalji için büyük risk faktörleri arasında kabul edilir.

Psikolojik faktörler

Fibromiyalji aynı zamanda psikolojik boyuta sahip bir hastalıktır. Depresyon hastalarında, uyku bozukluğu alanlarda ve anksiyetesi yüksek olan kişilerde fibromiyalji çok daha fazla görülüyor.

Kişilik yapısından kaynaklı faktörler

Mükemmeliyetçi ve işkolik kişilik yapısı da fibromiyalji hastalığına yakalanma nedenleri arasında gösterilebilir. Gazetecilik, Mimarlık, Finans Sektörü gibi meslekler ile uğraşanlarda fibromiyalji sıklıkla görülür. Ayrıca işini sevmeyen kişilerde de fibromiyalji görülür. Mutsuzluk ağrıları artıran bir faktör olduğu için yaptığı işten memnun olmayanlar da en az stresli mesleklerde çalışanlar kadar fibromiyalji olma riskine sahiptir.

Yaş faktörü

Genellikle 25-55 yaş aralığındaki kadınlarda daha sık görülen fibromiyalji sendromu (yumuşak doku romatizması) erkeklerde ve çocukluk döneminde de görülebilmektedir. Hastalık özellikle eğitim ve ekonomik düzeyi ortalamanın üzerinde olan kişilerde daha sık görülmektedir.

Fibromiyalji Kimlerde Görülür?

Kadınlarda erkeklerden daha fazla görülen fibromiyalji herkeste ortaya çıkabilir. Her yaştan insanı, hatta çocukları etkileyebilir. Genellikle orta yaşta başlar ve yaşlandıkça görülme olasılığı da artar. Romatizmal hastalık, duygu durum bozuklukları veya ağrıya neden olan durumlar olmak üzere başka hastalıklar varsa fibromiyaljiye yakalanma olasılığı daha yüksek olabilir. Bu hastalıklar şunlardır:

• Romatoid artrit
• Kelebek hastalığı (lupus)
• Ankilozan spondilit (AS)
• Osteoartrit (kireçlenme)
• Depresyon veya anksiyete
• Sırt ağrısı
• Huzursuz bağırsak sendromu

Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konulur?

Fibromiyalji belirtileri fark edilir edilmez teşhis için tam donanımlı bir hastanenin romatoloji uzmanına, tedavi içinse fizik tedavi ünitelerine başvurmak gerekir. Oldukça karmaşık bir hastalık olan fibromiyalji için multidisipliner bir tedavi uygulanır. Psikolog ve fizyoterapist dışında pek çok branştan da destek alınabilir.

Fibromiyalji teşhisi hastanın öyküsü, hastalık belirtileri ve fiziki muayene ile konur. Fibromiyalji teşhisi için üç ay şikayetlerin ve belirtilerin devam etmesi gerekir. Fibromiyalji muayenesinde tender point denilen vücudun 18 hassas noktasından yaklaşık 11’inde bu ağrılı noktaların bulunup bulunmadığı tespit edilir. Bu referans noktalarında hastanın aşırı hassas olması temek şart kabul edilir. Fibromiyaljinin sadece kan tetkiklerinde ortaya çıkmasını beklememek gerekir. Ancak kan tetkikleri ayırıcı tanı için istenebilir. Sık sık başka hastalıklarla karıştırılan fibromiyaljide, bu karışıklığı önlemek için yapılacak tetkikler büyük önem taşır.

Fibromiyalji Tedavisi Nasıl Yapılır?

Fibromiyaljinin tedavisinde istikrar çok önemlidir. Doğru teşhis konulmaz ise farklı bir hastalığın tedavisine başlanmış olur ve hasta gereksiz bir ilaç yükü altında ek sorunlarla karşılaşabilir. Bu durum fibromiyaljinin kronikleşmesine de neden olur. Sürekli doktor değiştirmek, tedavisi yarıda kesmek ve farklı tedaviler arayışında olmak da fibromiyalji tedavisini olumsuz etkiler.  İlaçla tedavi edilebilen fibromiyalji hastalığında özellikle tedaviyi sürdürülebilir kılmak çok önemlidir.

Fibromiyalji hastalarının ilaç tedavisine ek olarak günlük hayatlarında da birtakım değişiklikler yapması gerekmektedir. Stresten arındırılmış, düzenli bir yaşam, dengeli beslenme ve düzenli uyku tedavinin en önemli anahtarlarıdır. Vücut dinlenemediği sürece kişi, günlük yaşamda karşılaştığı en ufak bir olaya bile aşırı tepki verecektir.

Fibromiyalji tedavisinde en önemli prensip hasta-hekim işbirliğidir. Kişiye özel uygulanan tedavi seçenekleri arasında PRP uygulamaları, fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri, egzersiz programmlarından biri ya da hepsi birlikte uygulanabilir. Özellikle son dönemlerde PRP yöntemi ile fibromiyalji hastalığında asıl sebep olan fibrozitleri (ağrılı kas düğümleri) yok etmek çok daha kolay. Fibromiyalji tedavisinde kişiye bağlı olarak değişebilecek bazı fizik tedavi seçenekleri şöyledir;

• Bölgesel Enjeksiyonlar,
• Ozon Tedavisi,
• Elektroterapi Uygulamaları (Tens, Ultrason Tedavisi, Enterfrensiyel Akımlar, Biofeedback, Hvgs),
• Sıcaklık Ajanları,
• Doku Masajı,
• Klasik Masaj,
• Germe Gevşeme Eğitimleri
• Prp (Trombositten Zengin Plazma),
• Nöralterapi,
• Proloterapi,
• Manipülasyon. 

Fibromiyalji Egzersizleri

 Fibromiyalji egzersizleri tedavi sürecinin en önemli kısımlarından biridir.  Yorucu ve stresli bir iş günü sonrasında haftada en az 3 kez spor yapmaya vakit ayırmak gerekir. Özellikle uzun saatler masa başında çalışmak ve hareketsizlik, kasların gelişimini olumsuz yönde etkiler. Spor sayesinde kişinin hem kasları çalışmakta hem de kendini iyi hissetmektedir. Sadece ilaçla bu hastalığın tedavisinin mümkün olmadığı unutulmamalıdır.

Fibromiyalji tedavisinde amaç, ağrı ve yorgunluktan şikayet eden, fiziksel ve sosyal yaşamı etkilenmiş kişinin sıkıntılarına yönelik tedavi seçeneklerini hazırlamaktır. İlaç tedavisinde ağrı kesiciler ve kas gevşeticiler tercih edilir. Ancak ilaç tedavisine ek olarak hasta eğitimi de önemlidir. Uzun süreli oturma, ayakta durma, stres, uzun süre yazı yazma, ağırlık kaldırma, kolların gergin pozisyonda çalışmasının şikayetleri artıracağı unutulmamalıdır.

Fibromiyalji için yapılan egzersizler ile kondisyon artışı sağlanır, travmalar ve dışardan gelen zararlı uyaranlar azaltılır ve ağrı döngüsü kırılmış olur. Fibromiyalji hastalarının özellikle aerobik, duruş, germe, pilates, yoga ve yüzme egzersizleri yapmaları çok önemlidir. Bunun yanı sıra, sıcak tedaviler, elektrik simülasyonları, kaplıca ve masaj gibi fizik tedavi uygulamaları oldukça etkilidir. Fibromiyalji hastaları her ne kadar egzersiz yapmakta zorlansa da hafif şiddette başlayıp, hafif şekilde devam edildiğinde haya kalitesinde büyük artış gözlenir.

Fibromiyalji İlaçlarının Kullanımı

Fibromiyaljide her hasta ayrı ayrı ele alınıp tedavisi yapılmalıdır. İlaç ile tedavi edilen fibromiyalide uzun süre ilaç kullanımı da zararlı olabilir. Fibromiyalji sendromunda antidepresan grubu ilaçlar da kullanılabilmektedir. Bu ilaçlar hem uykuyu düzenlemekte hem de kronik ağrılı durumlara iyi gelmektedir. Ancak bu ilaçları uzu süre kullanmak kişilerde bağımlılık yaratabilir.  Bu da fibromiyaljinin tedavi edilmemesine neden olmaktadır. Psikiyatrik ilaçların ancak eşlik eden psikolojik bir rahatsızlık durumunda kullanılması tavsiye edilir. Fibromiyalji ağrıları için kullanılan ağrı kesicilerin kullanımında ise böbrek, mide ve tansiyon problemlerine dikkat edilmelidir.

Fibromiyalji Hastalarının Yapmaması Gerekenler

Fibromiyalji tedavisindeki amaç yaşam kalitesini artırarak ağrı ve semptomların azaltmasını sağlamaktır. Fibromiyalji, genellikle ilaç ve fizik tedavi ile yönetilebilir. Bunun yanında fibromiyaljide kaçınılması gereken ve hastaların yapmaması gerekenler vardır:

• Aşırı fiziksel aktivite: Fibromiyalji hastalığı  için düzenli egzersiz faydalıdır fakat aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınmak gerekir.
• Çok sık “evet” demek: Fibromiyaljisi olan kişiler her şeyi kabul etme eğilimindedir. Ağrının artmasını önlemek için hayır diyebilmek önemlidir. Fibromiyaljiyi alevlendirmeyecek ya da stres düzeylerini artırmayacak bir yanıtlar vermek gerekir.
• Ağrıyı ve acıyı görmezden gelmek: Vücutta bir şeyler ters gidiyorsa bu ağrı şeklinde ortaya çıkabilir. Aktivitelere devam ederek, ağrıyı görmezden gelmemek gerekir. Bu durum fibromiyaljinin ağırlaşmasına neden olur.
• Aşırı şeker tüketmek: Şeker tüketmek kan pH seviyesini düşürerek fibromiyaljinin kötüleşmesine neden olur. Candida çoğalması nedeniyle asitli meşrubatlardan ve şekerle tatlandırılmış meyveli içeceklerden kaçınılmalıdır. Vücuda yüksek oranda şeker alımı, fibromiyaljiyle ilişkili ağrıya neden olan iltihabı artırır.
• Yeterince uyku alamamak: Fibromiyaljiye sahip kişiler için uyku kalitesi önemlidir. Fibromiyalji yetersiz uyku sonucunda ağrı duyarlılığının artmasına neden olabilir.

Fibromiyalji İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Fibromiyalji fiziksel olarak nasıl etkiler?

Fibromiyalji , kaslarda ve yumuşak dokularda ağrıya neden olan ömür boyu süren kronik bir rahatsızlıktır. Kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır. Boyun, omuz, sırt, göğüs, kollar ve bacaklarda ağrı gibi fiziksel belirtileri sabah ve akşam saatlerinde daha yaygın hissedilir.

Fibromiyaljiyi tetikleyen faktörler nelerdir?

Çok fazla efor sarf edilmesi, strese neden olan durumlar, kas ve kemik yaralanmaları ve bunları etkileyen hastalıklar ile hormonal değişiklikler fibromiyaljiyi tetikleyen faktörlerdir. Ayrıca mısır yağı, ayçiçek yağı ve diğer bitkisel yağlar vücutta sıklıkla iltihaplı etkilere sahip olduğu için yağlı, kızarmış yiyecekler de fibromiyaljiyi tetikleyebilmektedir.

Egzersiz fibromiyaljiye iyi gelir mi?

Düzenli olarak egzersiz yapmak çok önemlidir. Özellikle gevşeme egzersizleri, germe egzersizleri, kardiyovasküler kondüsyon egzersizleri, düşük yoğunlukta yürüyüş, yüzme ve bisiklete binme, su aerobiği gibi aktiviteler faydalıdır.

Her zaman kullandığım ağrı kesicimi kullanabilir miyim?

Fibromiyalji tedavisi için kullanılan ilaçlar, ağrıyı azaltmak, uykuyu düzenlemek ve depresyonu tedavi etmeye yöneliktir. Antidepresanlar, ağrı kesiciler, uyku düzenleyiciler ve kas gevşetici ilaçlar mutlaka doktor kontrolünde kullanılmadır.

Sıcak hava ve ısı bu hastalığa iyi geliyor mu?

Sıcak ve kuru hava fibromiyaljiye iyi gelebilir. Fizik tedavi uygulamalarından sıcak uygulama, derin ısıtıcılar ve elektriksel stimülasyon, masaj ve kaplıca kürleri tavsiye edilir.

Fibromiyalji ile karıştırılan hastalıklar nelerdir?

Romatoid artrit, miyofasyal ağrı sendromu, ankilozan spondilit, Lyme hastalığı, polimiyalji ve lupus gibi hastalıkların neden olduğu ağrı ve eklem tutulumu gibi belirtiler fibromiyalji ile karıştırılabilir. Çoğu romatizmal hastalık ilaç ve fizik tedavi ile tedavi edilebilirken, fibromiyaljide semptomları kontrol altına alınmaya çalışılır.

Fibromiyalji ve miyofasyal ağrı sendromu arasındaki farklar nelerdir?

Fibromiyalji kronik bir hastalıktır ve tedavi edilemez. Miyofasyal ağrı sendromu ise tedavi edilebilir bir hastalıktır. İki hastalığın arasındaki belirleyici farklar şunlardır:

• Fibromiyalji hastalığında ağrı vücut genelinde görülebilir, miyofasyal ağrı sendromunda ise ağrı bölgeseldir.
• Fibromiyalji hastalığı daha çok kadınları etkilerken, diğeri hem erkek hem de kadında görüldüğü bilinir.
• Fibromiyaljide sabah yorgun kalkma, uyku bozukluğu, bütün vücudun ağrır. Miyofasyalda ise uyku problemi yaşanabilir ama ancak ağrı tüm vücuda yayılmaz.
• Fibromiyaljide dinlenmek ağrı şiddetini etkilemez, miyofasyalda ise dinlendikçe ağrı hafifler.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.