Dil Ülseri nedir? Belirtileri ve tedavisi

Dil ülseri kişinin yaşam kalitesini düşüren, ağızda şiddetli ağrıya, yeme ve konuşma bozukluğuna sebep olabilen bir sağlık sorundur. Çok farklı sebepleri olabilen dil ülserinin tedavi edilmesi günlük yaşamın rahat devam ettirilebilmesi açısından önem taşır. Dermatoloji, ağız ve diş sağlığı hekimlerinin ilgilendiği dil ülseri farklı hastalıklar nedeniyle görülebildiği için multidisipliner bir şekilde incelenmelidir. Memorial Şişli Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Tuğba Kevser Uzunçakmak, pek çok kişide görülebilen dil ülseri hakkında, “Dil ülseri nedir belirtileri nelerdir” sorularını yanıtladı.

Dil ülseri nedir?

Dil ülserleri dilde üzeri, dil yanları veya dilaltı gibi alanlarda görülebilen, birçok farklı sebebeplere bağlı görülebilen, ağrılı, çapları birkaç milimetreden birkaç santimetre kadar değişebilen, kanama yapabilen yüzeyel veya derin yaralardır. Altta yatan nedene göre zamanla kendi kendine geçebilmekle birlikte bazı hastalarda geçip tekrarlama eğilimi gösterebilir veya büyüme ve derinleşme eğilimi gösterebilir. Dil ülserlerinde tanı ve tedavi süresi içerisinde hastalarımızda ağrı, yeme ve konuşma zorluğu gibi semptomları hafifletecek ilaçların kullanılması bu sürecin daha rahat geçmesini sağlayabilmektedir.

Dil ülseri belirtileri nelerdir?

Dil ülseri dilde herhangi bir alanda yerleşebilen yaralardır, temas ile (örn diş fırçası), yemek yerken, sıcak-soğuk teması ile yanma hissi oluşturabilen lezyonlardır. Dildeki yaraların yanısıra boğaz ağrısı, dilde morarma, ağız içinde, dilde lezyonlar, dilde kanama, dilde şişme, yutma güçlüğü gibi bulgular eşlik edebilir. Bu yakınmalar baharatlı, asitli besinlerle kötüleştirebilir.

Dil ülseri neden olur?

Toplumda dil ülserlerinin en sık nedeni aft olarak bilinen, genelde dil ucunda, üzerinde ve yanlarında görülebilen üzeri beyaz, çapları genellikle 1 cm den küçük lezyonlardır. Bu lezyonlar yanak içinde, dudak içinde, diş etlerinde de görülebilmektedir. Kanamaya meyilli oldukları içi rahatsız edici olabilirler. Bulaşıcı değillerdir, kişiden kişiye geçmezler. Klinik olarak üç farklı görünümde görülebilirler. Bunlar minör, majör ve herpetiform olarak adlandırılabilir. Küçük aftlar bir iki hafta içinde iz bırakmadan iyileşir. Majör olanlar daha derin yerleşimli ve çap olarak da daha büyüktür, genellikle 1 cm büyüktür. Kenarları düzensizdir. İyileşmesi 1 ayı bulabilir ve bazen iyileşme sonrası iz bırakabilir. Herpetiform aftlar ise daha küçük, uçuk benzeri, çok sayıda milimetrik aftlardır. Hormonal dengesizlikler, uyku sorunları, sigara ve alkol kullanımı, ağız hijyeninin doğru yapılamaması, adet dönemleri, bağışıklığın zayıflaması, diş fırçalamanın yanlış yapılması, stres, folik asit eksikliği, genetik yatkınlık, viral enfeksiyonlar, yanak içinin ısırılması, kötü yapılan diş telleri, keskin dişler, yemek yerken oluşan kesikler (sıcak yiyecek ve içecekler), bazı ilaçlar, B12 ve demir eksikliği, Crohn ya da çölyak hastalığı, lupus, Behçet, diyabet veya HIV de aftöz dil ülserine neden olabilmektedir.

Bunun yanısıra çene yapısındaki anomaliler, protez yapısındaki bozukluklar nedeniyle dilde ısırma sonucu ülser gelişimi izlenebilmektedir. Sigara kullanan bireylerde, siğil gelişimi, liken planus, liken skleroz gibi çeşitli hastalıkların uzun süre tedavisiz ve takipsiz kaldığı durumlarda dilde kanser gelişimi ve buna bağlı ülser görünümü izlenebilir.  

Dil ülseri nasıl teşhis edilir?

Dil ülserlerinde hastanın öyküsü ve fizik muayene bulgularına göre doktorunuz yapılması gereken testler ve uygun tedavi açısından sizleri yönlendirecektir. Özellikle sık tekrarlayan, uzun süre iyileşmeyen, büyük ve derin dil ülserlerinde diğer tıbbi durumlar için kan testleri, deri testleri ve biyopsi yapılması önerilebilir. Biyopsi muayene ve teşhis için lokal anestezi altında küçük bir doku örneğinin alındığı bir teşhis prosedürüdür.  Dermatoloji uzmanı, belirtilerini ne zaman fark ettiğinizi, ağrılarınızın şiddetini, geçmişte buna benzer bir durum yaşayıp yaşamadığınızı, yakın zamanda diş tedavisi görüp görmediğinizi, beslenme düzeniniz, bilinen başka bir hastalığınız olup olmadığı,  ailenizde dil ülseri öykünüzün olup olmadığını, hangi ilaçları kullandığınızı, son dönemde hayatınızda bir değişiklik yaşayıp yaşamadığınız ve alkol ve sigara tüketiminiz gibi birçok açıdan bulgularınızı kaydedecektir.

Dil ülseri tedavisi nasıl yapılır?

Dil ülserinde tedavi muayene bulgularına göre değişmektedir. Dermatoloji uzmanı teşhis için çeşitli tetkik ve testler isteyebilir. Bu testlerin sonucuna göre de tedavi protokolü belirlenir. Tedavi amacıyla hem ağrıyı giderici hem iyileşmeyi hızlandırıcı ilaçlar verilir, bunun yanı sıra ağız hijyeninin sağlanabilmesi için antiseptik gargara ve spreyler önerilebilir.  Yara iyileşmesinin bozulmaması açısından hastalarımızın sigara içmemeleri oldukça önemlidir. Çok sık tekrarlama öyküsü olan hastalarda önleyici tedavi de önerilebilmektedir. Ağız hijyeni ve bakımı için bir ağız ve diş sağlığı uzmanından da destek alınmalıdır. Aftöz dil ülserlerinde kortikosteroid ve ağrı kesici içeren pastiller/kremler ağrıyı azaltabilir ve iyileşmeyi hızlandırabilir. Bunlar en iyi ülser ortaya çıkar çıkmaz kullanılır, çocuklarda mutlaka hekim kontrolünde kullanılmalıdır.

Dil Ülseri Hakkında Sık Sorulan Sorular

Dil ülseri için hangi doktora gidilmeli?

Dil ülseri için Dermatoloji bölümüne başvurulmalıdır. Ayrıca ağız ve diş sağlığı uzmanından da destek alınmalıdır. Eğer sorun Behçet veya lupus gibi bir hastalıktan kaynaklıysa romatoloji, Crohn ya da çölyak gibi sistemik hastalık kaynaklıysa gastroenteroloji, HIV veya farklı bir viral enfeksiyon kaynaklıysa enfeksiyon bölümlerinden de destek alınabilmektedir. Kanser şüphesi olan olgularda Kulak Burun Boğaz hastalıkları ile konsülte edilmesi gerekebilir.

Dil ülseri için risk faktörleri nelerdir?

Sigara içen, alkol kullanan, bazı ilaçları kullananlarda, ağız bakımını doğru yapamayanlarda, yanak ya da dil ısırma huyu olanlarda, yoğun baharat kullanımı ile, aşırı sıcak ya da soğuk yiyecekler tüketenlerde, bağışıklık sistemi daha zayıf olanlarda ve çeşitli vitamin eksikliklerinde daha sık görülmektedir.

Dil ülseri en çok kimlerde görülür?

Dil ülserleri her yaş grubunda ve her iki cinsiyette de görülebilmekle birlikte erişkinlerde daha sık görülmektedir. Aftöz dil ülserleri gençlerde ve kadınlarda daha sık görülürler. Genellikle tekrarlayan aftları olan kişilerin ailesinde benzer öykü vardır. Bu, kalıtım ile veya belirli gıdaların sık tüketilmesi veya alerjenler gibi ortak çevresel faktörlerle ilişkili olabilir.

Dil ülseri nasıl önlenir?

Dil ülserlerinde dengeli ve sağlıklı beslenme son derece önemlidir. Beslenme düzeninde ağız ve dili tahriş edecek asitli, çok sıcak, çok soğuk, baharatlı besinlerden mümkün olduğunca kaçınmak gerekir. Hassas veya alerjiniz olan yiyeceklerden kaçınmak önemlidir. Vitamin eksiklikleri açısından proteinden zengin beslenme,  meyve, sebze ve tahıl dengesi önem taşır. Yemeklerden sonra düzenli olarak fırçalamak ve günde bir kez diş ipi kullanmak, ağrıyı tetikleyebilecek domates, peynir, ananas, süt, limon veya glüten içeren yiyeceklerden kaçınmak yardımcı olabilir. Hassas alanların tahriş olmasını önlemek için yumuşak bir fırça kullanılmalı ve sodyum lauril sülfat içeren diş macunları ve ağız gargaraları kullanılmamalı. Diş telleriniz veya diğer diş aletleriniz varsa, diş hekiminizden keskin kenarları kapatmak için ortodontik ağız ve diş sağlığı uzmanından destek almak gerekir. Sigara kullanımı ve tütün çiğneme gibi alışkanlıklardan kaçınmak ağız içinde yara iyileşmesini hızlandırmanın yanısıra kanserojen gelişimleri de önlemiş olacaktır.  

Dil ülseri için evde neler yapılabilir?

Yumuşak bir diş fırçası kullanımı, yumuşak besinler tüketmek, düzenli diş kontrolü, gıdaları çok sıcak tüketmemek, sağlıklı beslenmek, eksiklği var ise demir, B12, folik asit, çinko, biyotin gibi vitamin ve mineral takviyeleri almak faydalı olabilir.

Dil ülseri için ne yapılmamalı?

Baharatlı, tuzlu, asitli besinlerden kaçınılmalı, sert yiyecekler tüketilmemeli, çok sıcak ve asitli içecekler içilmemeli, sodyum lauril sülfat içerikli ağız ürünleri kullanılmamalı, sigara ve alkol kullanılmamalıdır.

Dil ülseri bitkisel tedavi ile geçer mi?

Kaynağı bilinmeyen bitkisel ürünlerin sağlığa faydadan çok zararı vardır. Ancak literatürde yapılan bazı çalışmalarda zerdaçal, aloe vera, ginseng, propolis, kuersetinden zengin  kırmızı, yeşil ve mor pigmentli bitkiler, silmarin (devedikeni ekstresi), calendula (aynısefa) ve zencefil gibi gıda takviyeleri ile kanıta dayalı olmamakla birlikte ağız ülserlerinde iyileşme bildirilmiştir. Ancak bu tür takviyeler alınmadan önce diğer ilaçlarla olası etkileşim açısından doktora danışmadan kullanılmaması gerekir.

Dil ülseri için ne zaman hekime görünmeli?

Dil ülserleri çok sayıda, çok ağrılı, yeme içme ve konuşmayı çok etkiliyorsa, çok sık tekrarlıyorsa, 3 haftadan uzun sürüyorsa, gerilemiyorsa, hızlı büyüme öyküsü varsa, kanama mevcutsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Aftların kanserden farkı nedir?

Aftların çoğu iki haftada iyileşirken, kansere ait değişikliklerde gerilemenin aksine zamanla büyüme ve derinleşme izlenir. Aftların yüzeyi beyazdır, kenarı kırmızıdır. Kanserin yüzeyi ise sert ve düzensizdir. Kanserlerin büyük çoğunluğu tütün, alkol kullanımı, bozuk ağız hijyeninden kaynaklanmaktadır. Ağrısız, 3 haftaya kadar iyileşmeyen, sürekli büyüyen aftlarda mutlaka hekime gidilmelidir.

Dil ülseri ve uçuk arasındaki fark nedir?

Dil ülseri yukarıda sıralanan birçok farklı faktörün etkisiyle görülmektedir. En sık dil ülseri nedeni olan aftlarda sıklıkla tek veya az sayıda birbirinden farklı lokalizasyonlarda üzeri beyaz milimetrik yaralar görülür. Uçuk sıklıkla dudakta görülse de nadiren ağız içinde de uçuk benzeri, çok sayıda, grup yapmış, ağrılı milimetrik yaralar şeklinde görülür. Zona benzeri şekilde dilin sadece tek yanında milimetrik ağrılı, ödemli yaralar yapabilir. Her iki tablo da virüs kaynaklıdır ve bulaşıcıdır. Yaklaşık 1 hafta içerisinde uygun tedavi ile sıklıkla iz bırakmadan geriler.

Çocuklarda dil ülseri görülür mü?

Çocuklarda da yetişkinlerde olduğu gibi dil ülseri görülebilmektedir. Asıl tedavi altta yatan sebebe göre değişebilmekle birlikte erişkinlerde kullandığımız yerel ağrı kesiciler, yara iyileştirici ilacalar ve antiseptik gargara ve spreyleri çocuklarda da kullanabilmekteyiz. Çocuklarda aft en sık geçirilen ateşli enfeksiyonlardan sonra görülür. Genel beslenme desteklerinin yanı sıra, sık tekrarlama öyküsü varsa vitamin ve mineral eksiklikleri açısından ve özellikle ülkemizde Behçet hastalığı öyküsü açısından sorgulama yapılması gerekebilir.

Dil ülseri ile birlikte oluşabilecek semptomlar nelerdir?

Kanama, morarma, konuşma zorluğu, yemek yeme ya da yutkunma sırasında ağrı, ağız açarken ağrı olması, dilde şişlik, boğaz ağrısı, ağzın farklı yerlerinde ülserler gibi bulgular görülebilir. Dil ülseri ile birlikte vücudun farklı bölgelerinde eşlik eden semptomlar olabilir. İshal, ateş, baş ağrısı, halsizlik, şişmiş lenf bezleri bunlara verilebilecek örneklerdir. Bazı durumlarda 38 derece üstünde ateş, ani dil ya da boğaz şişmesi, nefes almakta güçlük de olabilir.

Dil ülserinin bulaşıcı olma nedenleri nelerdir?

Dil ülserleri ağız içi mikrobik enfeksiyonlara bağlı ise bulaşıcı olabilir.

Dil ülseri ciddi midir?

Çoğunlukla hızlıca tedavi edilebilir ama 3 haftadan uzun süren, önerilen tedavilere rağmen iyileşme izlenmeyen, kanama izlenen veya daha ağrılı hale gelen bir dil ülserlerinin altta yatan diğer nedenler açısından tetkik edilmesi gerekebilir.

Dil ülseri stresten olur mu?

Bazı araştırma ve çalışmalar normal kişilerden daha yüksek stres seviyelerine sahip olanların ağız ve dil ülserlerini daha sık geçirebileceğini göstermektedir. Böyle durumlarda psikolojik destek almanın, stresi azaltacak çalışmalar yapmanın faydalı olacağı düşünülmektedir.