Çocuk felci nedir?

Aşıyla önlenebilir bir hastalık olan çocuk felci çocuklarda ciddi problemlere yol açabiliyor. Ülkemizde aşılama ile yıllardır görülmeyen çocuk felci farklı ülkelerde hala yaşanabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri) Bölümü’nden Uz. Dr. Elif Erdem Özcan, çocuk felci hakkında bilgi verdi.

Çocuk felci nedir? Çocuk felci ne demek?

Çocuk felci yani tıbbi adıyla poliomyelit esas olarak 15 yaşın altındaki çocukları etkileyen 15 yaş üstü kişilerde de görülebilen, 200 enfeksiyondan birinde geri dönüşü olmayan felce yol açabilen bir hastalıktır. Hastaların yüzde 5- 10'unda solunum kasları hareketsiz hale gelebilmektedir. Çocuk felci- poliomyelit, virüsüne bağlı vakalar, 1988'den bu yana, tahmini 350.000 vakadan 2018'de bildirilen 33 vakaya, %99'un üzerinde bir düşüş göstermiştir. Bir ülkede tek bir çocuk enfekte kaldığı sürece, tüm ülkelerdeki çocuklar çocuk felcine yakalanma riski altındadır. Çocuk felci, virüslerin sebep olduğu tehlikeli ve bulaşıcı bir hastalıktır. Sinir sistemine ulaşan virüsler birkaç saat içinde tamamen felce sebep olabilmektedir.

Çocuk felci belirtileri nelerdir?

İlk belirtiler ateş, yorgunluk, baş ağrısı, boyun tutulması ve uzuvlarda ağrıdır. Bazı çocuklara bulaştığında semptom görünmeyebilir. Bu duruma subklinik polio denilebilir. Bu kişiler hastalığı fark etmeden başkalarına da yayabilir. Ancak bazı durumlarda virüsler sinir sistemine ulaşır ve felç eder. Bu durumda refleks kaybı, kas ağrıları, şiddetli spazmlar, ani felç, tam felç gözlenmektedir. Nadir de olsa ölüme sebebiyet verebilmektedir. Çocuk felci hakkında bilgi doktordan edinilebilir.

Çocuk felci nedenleri nedir?

Çocuk felcine neden olan virüstür. Çocuk felci virüsü bulaşma yolları çeşitlidir. Bu virüsler ağız yoluyla vücuda girer, boğazda ve sindirim sisteminde çoğalıp tüm vücuda yayılabilir. Dışkı yoluyla vücuttan atılışı da uzun sürebilir. Genellikle hijyen koşullarının iyi olmadığı alanlarda bulaşmaktadır. Nadiren süt, gıda maddeleri, dışkı temasıyla da bulaşabilmektedir. Virüs bulaşan sularla temasla da bu hastalık yayılabilmektedir.

Çocuk felci nasıl teşhis edilir?

Çocuk felci genellikle belirtilerle teşhis edilebilmektedir. Doktor öncelikle hastanın öyküsünü dikkatlice alır ve sonrasında fiziki muayenesini gerçekleştirir. Muayenede reflekslere bakmak önemlidir. Reflekslerle birlikte durumu doğrulamak için çeşitli laboratuvar testleri de yapılabilmektedir. Boğazdan sürüntü alınabilir, dışkı testi istenebilir. Bazı durumlarda da beyin omurilik sıvısından bir miktar alınıp polio virüsü araştırılabilmektedir. Doktor EMG de isteyebilmektedir.

Çocuk felci tedavisi nasıl yapılır?

Çocuk felcinde virüsü tamamen durduracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Tedavide hastalığa yakalanan kişinin yaşam kalitesini artırmak, ağrılarıyla başa çıkmak da hedeflenmektedir. Bunun yanında hastalığa bağlı komplikasyonlar önlenmeye çalışılmaktadır. Genelde bu hastalıkta yatak istirahati, ağrı kesiciler, kas gevşeticiler, idrar yolu enfeksiyonu için antibiyotikler, solunuma yardım eden tedaviler, yürümeye yardım eden fizik tedavi yöntemleri de tedavilerde uygulanmaktadır.

Çocuk felci hakkında sık sorulan sorular 

Çocuk felci nasıl önlenir?

Çocuk felci aşıyla önlenebilmektedir. Çocuk felci aşısı 1953 yılında geliştirilmiştir ve 1957 yılında kullanıma sunulmuştur. O zamandan beri dünyada çocuk felci vaka sayısı düşmüştür. Ancak çocuk felci halen Afganistan, Pakistan ve Nijerya gibi ülkelerde görülmektedir. Aşının yaygınlaştırılması hem sağlık hem de ekonomi açısından tüm dünyaya fayda sağlayacaktır.

Çocuk felci bulaşıcı mı?

Çocuk felci hastalığı bulaşıcı bir hastalıktır.

Çocuk felci nasıl bulaşır?

Çocuk felcine neden olan virüs, bu virüsü barındıran eşyalarla, suyla, gıdayla, oyuncaklarla, enfekte kişinin dışkısıyla, öksürük ya da hapşırıkla da bulaşabilmektedir. Suya, tuvalete sınırlı ulaşan ülkelerdeki kişiler de risk altında olmaktadır.

Çocuk felci aşısını kim buldu?

İlk başarılı çocuk felci aşısını geliştiren kişi Jonas Edward Salk'tır. 1952 senesinde ABD, tarihinde görülen en büyük çocuk felci salgınını yaşamıştı. Salk da maymun böbreğinden çocuk felci aşısı geliştirmeyi başardı. Sonrasında aşının uygulanmasıyla vakaların büyük oranda düştüğü gözlendi.

Çocuk felci aşısı nedir?

Çocuk felcini önlemeye yarayan aşıdır. İki farklı türü bulunmaktadır. Birisi ağızdan damlayla yapılandır diğeri de koldan yapılan aşıdır. Her iki aşının uygulanması bireyin ve toplumun sağlığı için önemlidir.

Çocuk felci aşısı ne zaman uygulanır?

Çocuk felci aşısı zamanları geçirilmemelidir. Ağızdan alınan aşılar 6 ay ve 18 ayını tamamlayan bebeklere ikişer damla halinde uygulanır. Koldan uygulanan aşı da 2, 4, 6 ve 18.ayını tamamlayan bebeklerde 4 kez uygulanmaktadır. Bu da beşli karma aşının içinde bulunmaktadır. İnaktif Çocuk Felci aşısının, (1 Temmuz 2016 tarihinde doğanlardan başlamak üzere) 48. ayda dörtlü karma aşı (DaBT-İPA) uygulanan pekiştirme dozu vardır. 1 Temmuz 2016 tarihinden önce doğan çocukların aşıları 6 yaşında uygulanmaktadır.

Böylelikle toplamda 5 kez uygulanmış olur.

Çocuk felci aşısının yan etkileri nelerdir?

Oral Çocuk Felci Aşısı (OPA): Ağır Bağışıklık Yetmezliği olanlarda, kanser tedavisi görenlerde (özellikle lösemi vakaları) uygulanmaması gerekir. Eğer evde kanser tedavisi gören bir aile bireyi varsa, aynı tuvaletin kullanılmaması gerekir. Kanser hastaları ve bu konuda tedavi görenlerin, tedaviye ihtiyacı olmadığı, sağlık durumlarının uygun olduğu dönemlerde yapılmasının bir sakıncası yoktur.

İnaktif Çocuk Felci Aşısı (İPA): Bilinen bir yan etkisi yoktur ve uygulanmaması gereken durum söz konusu değildir.;ancak bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Alerjik reaksiyonların belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Nefes almada zorluk
• Ses kısıklığı veya hırıltı
• Hızlı kalp atış hızı
• Kurdeşen
• Baş dönmesi

Herhangi bir aşıdan sonra sizin veya çocuğunuzun alerjik reaksiyonu varsa hemen tıbbi yardım alın.

Çocuk felcinden korunmak neden önemlidir?

Çocuk felcinde genelde felç olunursa bu kalıcı bir durumdur.  Bu durum hasta bireylere sosyal olarak zarar verir. Eğer ileri bir vaka varsa bu ölüme de neden olabilmektedir.

Çocuk felci sonrası sendrom nedir?

Bazen iyileşme gerçekleşse bile çocuk felci semptomları ilerleyen zamanlarda ortaya çıkabilir.  Çocuk felci sonrası en yaygın semptomlar şunlardır:

• Devam eden eklem ve kas zayıflığı
• Kas ağrıları
• Kolay yorulma
• Nefes almada güçlük
• Uykuda solunum sorunları
• Depresyon
• Konsantrasyon sorunları

Aşı olmayanların riskli olduğu yerler nelerdir?

Eğer çocuk felci aşısı uygulanmadıysa, kişiler çocuk salgını olan bir bölgeye gittiklerinde, çocuk felci bulaşan biriyle temas durumlarında risk altındadır.

Çocuk felcine neden olan poliovirüsün kuluçka dönemi ne kadardır?

Kuluçka süresi 3 ile 35 gün arasındadır. Enfeksiyonun bulaşma riski semptomların başlamasından 7-10 gün öncesi olabilir. Bağışıklığı olmayan tüm herkes bu enfeksiyonu kapabilir. Evrensel aşılama önlemenin tek yoludur. Hastalığın ilk haftasından sonra boğazdaki poliovirüs konsantrasyonu azalır. Bununla birlikte, poliovirüs 3 ila 6 hafta boyunca dışkıyla atılmaya devam edebilir. Oral çocuk felci aşısı (OPV) olan kişilerde, çocuk felci virüsü aşılamayı takiben 1 ila 2 hafta boyunca boğazda bulunabilir ve birkaç hafta boyunca dışkıda kalabilir. Ilıman iklimlerde çocuk felci enfeksiyonu genellikle yaz sonu ve sonbahar aylarında artar. Nadir durumlarda, bireyler OPV ile bağışıklamanın ardından aşı kaynaklı çocuk felci geliştirebilir. OPV, canlı, zayıflatılmış (zayıflamış) bir aşı virüsü içerir. Aşılama üzerine, zayıflatılmış aşı virüsü, koruyucu bir bağışıklık tepkisini tetiklemek için kan dolaşımına girmeden önce bağırsakta çoğalır. Virüsün replikasyon sırasında genetik olarak değişmesi ve virüsün yeni bir formunun oluşması mümkündür. Bu, nadir durumlarda felce neden olabilen aşıdan türetilmiş bir çocuk felci virüsüdür. Aşıya bağlı paralitik poliomyelit, ilk doz oral çocuk felci aşısını alan tahmini olarak 2,7 milyon çocuktan 1'inde görülür.

Çocuk felcinin komplikasyonları nelerdir?

Çocuk felci, geçici veya kalıcı kas felçlerine, sakatlıklara, kemik deformitelerine ve ölüme yol açabilir.

Çocuk felci etkeni nedir?

Çocuk felcine yol açan “Poliovirüs”tür. Bu virüs, picorniviridae ailesinin enterovirüs alt grubunun bir üyesidir. Poliovirüsün 3 serotipi yani çeşiti vardır. Bunlar, tip 1, tip 2 ve tip 3 olarak sıralanabilir. Global Polio Eradication Initiative'in (GPEI) çabaları sayesinde, tip 2 poliovirüs küresel dolaşımdan elimine edilmiştir. Nadir durumlarda, aşı kaynaklı çocuk felci virüsü (VDPV) nedeniyle çocuk felci enfeksiyonu oluşabilir. Bu, canlı zayıflatılmış virüs içeren bir aşı olan oral çocuk felci aşısındaki (OPV) suştan genetik olarak mutasyona uğramış bir çocuk felci virüsü türüdür.

Çocuk felci başka hangi hastalıklarla karıştırılabilir?

Çocuk felci hastalığı birçok hastalıkla benzer belirtiler gösterebilir. Bu hastalıklar şöyle sıralanabilir:

- Tüberküloz menenjit

- Periferik nöropatiler

- Familyal periyodik paralizi

- Difteri polinevriti

- Spinal kord tümörleri

- Transvers miyelit

Çocuk felci beyne yerleşir mi?

Evet, çocuk felcine neden olan virüs beyne yerleşebilir. Buna göre de "Spinal", "Bulbar", "Ensefalitik" Polio olarak üçe ayrılabilir.

Çocuk felci ilk ne zaman ortaya çıkmıştır?

Çocuk felci ilk olarak İngiltere’de görülen bir hastalıktır. Ülkemizde ise 1957 senesinde görülmüştür. Ve ciddi salgınlara neden olmuştur. Türkiye'de ilk çocuk felci aşısı 1963 senesinde uygulanmıştır. 1985 senesinde aşı kampanyasıyla aşılama oranı yüzde 70 olmuştur. 1995 senesinde de Dünya Sağlık Örgütü evrensel bir çalışma başlatmıştır. Bunun ardından ülkemizde aşı oranı yüzde 100 olmuştur. Türkiye'de son görülen çocuk felci vakası 1998 senesinde Ağrı'da olmuştur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.