Cinsel iktidarsızlık nedir? Nedenleri nelerdir?

Cinsel iktidarsızlık ya da ereksiyon güçlüğü, erkeklerin yaşadığı cinsel sorunların başında geliyor. Erkeklerin psikolojilerini de olumsuz etkileyebilen bu sorun, doğru yaklaşımlarla tedavi edilebiliyor.

İktidarsızlık nedir?

Ereksiyonda zorluk, halk arasında bilinen adıyla cinsel iktidarsızlık sağlıklı bir cinsel ilişki için gerekli penis sertliğinin sağlanamaması veya bu sertliğin devam ettirilememesi olarak tanımlanmaktadır. Erkek cinsel fonksiyon bozukluğu olan iktidarsızlık; libido kaybı olarak bilinen cinsel istek yokluğu, boşalma sorunları, orgazm yokluğu, penis kısalığı, peniste eğrilik gibi farklı sorunları kapsamaktadır.

İktidarsızlık belirtileri nelerdir?

Hasta ile görüşme sırasında elde edilen bilgiler sorunun psikolojik veya organik bir hastalığa bağlı olup olmadığının anlaşılmasında da faydalı olmaktadır.

Psikolojik iktidarsızlık belirtileri;

• Genellikle ani başlangıçlıdır. Daha önce normal bir cinsel yaşam varken birden bire bu durum ortaya çıkmaktadır. Hasta bu sorun karşısında genellikle kısa süre içinde doktora başvurmaktadır.
• Muayenede yapılan sorgulamada kişilerin stresli yaşam tarzı, iş-aile-çevre ilişkileri olduğu saptanmaktadır.
• Herhangi bir sağlık sorunu, iktidarsızlık için risk faktörü bulunmayabilir.
• Ereksiyon sorunları durumsal değişkenlik göstermektedir. Bazı ortam ve şartlarda normal ereksiyon izlenirken, bazı durumlarda ereksiyon sorunu mevcuttur.
• Gece sertleşmeleri ve sabah ereksiyonları vardır ve normaldir.

Organik bozukluğa bağlı olarak iktidarsızlık belirtileri;

• İktidarsızlık sorunu, uzun süre içinde yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır. Kişinin ereksiyon kalitesinde uzun bir zaman içinde azalma mevcuttur. Özellikle yaşlı hastalar bunu yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak algılamaktadır. Bu nedenle tam anlamda iktidarsızlık gelişmesi daha uzun sürede meydana gelmektedir. Dolayısı ile hasta doktora daha uzun sürede başvurmaktadır. Hastanın yakınması 6 aydan eskidir.
• Genelde organik bozukluğa neden olan şeker hastalığı, atardamarı etkileyen ateroskleroz, hipertansiyon veya hiperlipidemi gibi ek bir sağlık sorunu bulunmaktadır. 
• İktidarsızlık sorunları durumsal değişkenlik göstermemektedir.
• Gece sertleşmeleri ve sabah ereksiyonları azalmış veya hiç yoktur. 

İktidarsızlığın nedenleri nelerdir?

Cinsel iktidarsızlık, fiziksel nedenlerden olabileceği gibi psikolojik sorunlardan da kaynaklanabilmektedir.

-Psikolojik hastalıklar: Sağlıklı bir cinsel yaşam için uygun ruh hali çok önemlidir. İş, ekonomik ya da partnerden kaynaklı sorunlar ve depresyon, bireyin ruh halini etkileyerek sağlıklı bir cinsel ilişki kurabilmesine engel olabilmektedir.

-Sistemik hastalıklar: Şeker hastalığı, damar sertliği, yüksek kolesterol ve hipertansiyon ereksiyon kaybına yani iktidarsızlık sorununa neden olan en önemli faktörlerdir. Diyabet ve kalp hastalığı olan erkeklerin %50’sinde ilk tanıda veya takip eden yıllar içinde iktidarsızlık sorunu başta olmak üzere farklı cinsel fonksiyon sorunları gelişmektedir.

-Sinir sistemi hastalıkları: Penisin sinirsel uyarılmasını etkileyen şeker hastalığı, alkol bağımlığı ya da sinir sistemini etkileyen hastalıklar erkeklerde iktidarsızlığa neden olabilmektedir. Bunun yanında omurga yaralanmaları ve kanser cerrahisi sırasında ereksiyonda rol oynayan sinirlerin zedelenmesi, erkeklerde iktidarsızlık yaşanmasına neden olabilmektedir. 

-Kronik hastalıklar: Kronik karaciğer hastalığı olanlarda %35-70; kronik böbrek hastalığı olanlarda ise %50’den fazla cinsel fonksiyon bozukluğu izlenmektedir.

-Hormonal bozukluklar: Testosteron hormonu eksikliği, troid bezinin az veya fazla çalışması iktidarsızlığa ve cinsel fonksiyon bozukluğuna neden olmaktadır.

-İdrar yolu hastalıkları: Prostat hastalıkları hem fizyolojik etkenler ile hem de kişinin yaşam kalitesi etkilemesi sonucu cinsel fonksiyon kaybına ve iktidarsızlığa yol açmaktadır. 

-Sigara içilmesi: Sigara içen erkeklerde cinsel işlev bozukluğu oranı %49,5 - 75 arasında değişmektedir. Bu durum içilen sigara miktarı ve süresi ile doğrudan ilişkilidir.

-İlaç kullanımı: Bazı tansiyon ilaçları ile birlikte hormonal mekanizmayı, kan basıncını ve sinirsel uyarımı etkileyen ilaçlar cinsel fonksiyon bozukluğuna ve iktidarsızlığa neden olabilmektedir.

-Şişmanlık: Obezite, şeker hastalığı veya insülin direncinde artış ile birlikte kandaki yağ oranının artmasıyla görülen metabolik sendrom erkeklerde cinsel fonksiyon bozukluğu gelişimi için önemli bir risk faktörüdür.

-Penisin anatomik bozuklukları: Küçük penis, peniste eğrilik olması, idrar deliğinin normal yerinden farklı bir lokalizasyonda bulunması gibi durumlarda iktidarsızlık sorunları ortaya çıkabilmektedir.

İktidarsızlık teşhisi

İktidarsızlık sorununun kaynağı nasıl anlaşılır?

Öncelikle yapılması gereken, detaylı bir sorgulama ile cinsel fonksiyon bozukluğu türünün saptanmasıdır. Cinsel ilişkiye girmekte zorlanma şikayeti ile başvuran pek çok hastada, detaylı bir sorgulama yapıldığında esas problemin ereksiyon değil, cinsel ilişkinin hemen başında meni sıvısının gelmesi ve boşalmaya bağlı olarak ereksiyonu devam ettirememe olduğu anlaşılmaktadır. Bu tür hastalarda esas sorun iktidarsızlık değil, erken boşalmadır. Benzer şekilde ereksiyon kaybı ile başvuran özellikle yaşlı hastalarda detaylı sorgulama yapıldığında esas sorunun cinsel isteksizlik olduğu; cinsel dürtü olmadığı için kişinin ereksiyon sağlayamadığı ve cinsel iktidarsızlık yaşadığı anlaşılabilmektedir. Bunun tersi durumlarda yaşanabilmektedir. Cinsel isteksizlik şikayeti ile gelen hastalarda yapılan detaylı araştırmada kişinin ereksiyon sağlamada zorlandığı, ereksiyonu elde edemediği için de cinsel ilişkiden kaçındığı anlaşılabilmektedir. Dolayısı ile hasta öyküsü, cinsel fonksiyon bozukluğunun doğru olarak değerlendirmesinde esastır.

İktidarsızlığın tedavisinde hangi yollar kullanılıyor?

Cinsel fonksiyon bozukluğun tedavisi uygun tanı konulduktan sonra yapılmalıdır.

İktidarsızlık tedavisinde yapılan tedaviler sırası ile:

• Sigara, alkol tüketimi kontrolünün yapıldığı, düzenli egzersiz programı içeren yaşam tarzının hayata geçirilmesi.
• İlaç tedavisi. Halk arasında sertleşme ilaçları olarak bilinen ilaçların kullanılması kesinlikle doktor kontrolünde yapılmalıdır. Hormonal bozukluk ve erken boşalmayı geciktirici ilaçlar ve tedavilerde yapılmaktadır.
• Topikal uygulamalar; penise sertleşme sağlayıcı enjeksiyonlar yapılabilir.
• Eksternal tedavi uygulamaları; Vakum cihazı, ESWT ile şok terapi
• Cerrahi yöntemler; Mutluluk çubuğu olarak bilinen penil protezler ve damarsal ameliyatlar

İktidarsızlık hakkında sık sorulan sorular 

Cinsel fonksiyon bozukluklarının sorununun görülme sıklığı ne kadardır?

Cinsel fonksiyon bozuklukları 30-40 yaşlarında %26-35 oranında görülürken,40-50 yaş aralığında bu oran %40-52’ye kadar çıkmaktadır. 50 yaş üzerinde ise cinsel fonksiyon bozukluklarının görülme oranı %49,3 - 72 arasında izlenmektedir. Genç yaş grubunda en çok rastlanan sorunun erken boşalma olduğu görülürken; ileri yaşlarda ise cinsel iktidarsızlık ve cinsel isteksizlik ön plana çıkmaktadır.  Ancak, bu yüksek oranlara rağmen utanıp çekinilmesi nedeniyle hastaların sadece %10’u konuyu doktoru ile paylaşmakta ve tedavi için başvuruda bulunmaktadır.

İktidarsızlığın teşhisinde hangi testler yapılır?

Detaylı bir öykü alımı ile cinsel fonksiyon bozukluğunun türü saptandıktan sonra detaylı fiziki muayene yapılması gerekmektedir. Fiziki muayene sadece genital organın değerlendirilmesi ile sınırlı olmayıp, tam bir sistemik muayene olarak yapılmaktadır. Genital bölgenin değerlendirmesinin ardından, hastadaki kıllanma, sakal yapısı ve göğüslerde büyüme olup olmadığı da gözlemlenmelidir. Tansiyon ölçümü ve boy kilo endeksi hesaplanırken, işeme ve erken boşalma sorunu olanlar ile 50 yaş üzerindeki hastalara prostat muayenesi yapılması gerekmektedir.

Fizik muayenenin ardından ateroskleroz, şeker hastalığı veya hormonal bozukluk gibi risk faktörlerini ortaya koyan testler yapılmaktadır.  İktidarsızlık şikayetiyle başvuran hastalara mutlaka yapılması gereken testler şunlardır:  

-Biyokimyasal testler: Serum lipit düzeylerinin ölçümü, açlık kan şekeri, diabetik olduğu bilinen bir olguda 3 aylık ortalama kan şekeri hakkında bilgi veren HbA1C düzeyi testleri.

-Hormonal testler: Serum testosteron düzeyi ölçümü

Bu testlere ilave olarak gerekli olgularda altta yatan hastalık veya risk faktörüne bağlı olarak karaciğer fonksiyon testleri, tam kan ve sedimantasyon, tam idrar tetkiki, PSA düzeyi ölçümü, ek hormonal testler gibi ilave tetkikler istenebilmektedir. İktidarsızlık yakınması ile başvuran bir hastada nörolojik sistemi değerlendirmek için yapılan rutin bir test yoktur. Şeker hastalığı, sinir sistemini ilgilendiren kronik hastalığı olan, ilaç kullanan veya operasyon öyküsü olan olgularda detaylı bir nörolojik muayene için ilgili bölüm tarafından hastanın değerlendirmesi önerilir.

İktidarsızlık teşhis ve tedavisinde radyolojik görüntüleme kullanılıyor mu?

Penis kanlanması tek bir atardamar ile sağlanmaktadır. Bu damarı etkileyen her türlü risk faktörü veya hastalık kan akımını bozarak penis kanlanması azalmasına ve iktidarsızlığa neden olabilmektedir. Bu amaçla Penil Doppler ultrasonografi ile penis kan akımı değerlendirilmektedir. Penil Doppler ultrasonografi minimal invaziv bir girişim olduğu için her hastaya uygulanmamaktadır. Penil Doppler ultrasonografinin uygulandığı durumlar;

• Damarsal yapıyı etkileyecek şeker hastalığı, ateroskleroz hipertansiyon, hiperlipedemi gibi sistemik hastalığı olanlar
• Uzun süreli kronik alkol ve sigara tüketimi olanlar
• Penise yönelik operasyon, travma öyküsü olup kan akımı ve penis yapısının bozulduğu olgular
• Karın alt bölgesin veya büyük damarlara yönelik operasyon öyküsü olanlar
• Peyronie hastalığı öyküsü olanlar
• Daha önce uygulanan tedaviye yanıt vermeyen hastalar
• Penil Doppler ultrasonografide hastaya ereksiyon sağlayıcı bir iğne yapılarak suni ereksiyon sağlanmakta ve bu enjeksiyon öncesi ve sonrasında 5 dakika ara ile penis kan akımları ölçülmektedir.

Testosteron eksikliği iktidarsızlık nedeni midir?

Testosteron, erkek genital organı olan testislerden salgılanan bir hormondur. Ergenlikle birlikte salınmaya başlayan testosteron bu süreçte erkek çocukta vücut yapısının farklılaşması, cinsiyet karakterlerinin gelişmesi sağlar. Kemik-kas dokusunun gelişimi, kan hücrelerinin yapımı, lipit metabolizmasının kontrolü, kalp fonksiyonlarının düzenlenmesi gibi pek çok organ ve doku üzerinde önemli etkileri olan testosteronun cinsellik bakımından en önemli özelliği cinsel istek sağlamasıdır. Testosteronun azaldığı durumlarda cinsel istek kaybı olduğu için ilişki gerçeklemez. Halk arasında “Andropoz” olarak da ifade edilen yaşa bağlı testosteron düşüklüğü 50 yaş üzeri erkeklerde ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Ayrıca, genç yaş grubunda da stres, kullanılan bazı ilaçlar ve obeziteye bağlı testosteron düşüklüğü ve cinsel fonksiyon bozukluğu izlenmektedir.

Sigara tiryakiliği iktidarsızlığa neden olur mu?

İktidarsızlığın nedenleri, hormonal bozukluklar, geçirilmiş ameliyatlar, damar sertliği, damar tıkanıklıkları ve yetmezlikleri, enfeksiyonlar, ilaç kullanımı (tansiyon, depresyon ilaçları), düşme, trafik kazaları, bazı hastalıklar, uyuşturucu kullanımı, yoğun sigara içilmesi ve strestir. Yapılan araştırmalar günde 1 paket sigara içenlerde 30 yıl, 2 paket içenlerde ise 15 yıl içerisinde ereksiyon bozukluğu görülme riskinin, %70 olduğunu göstermektedir. İktidarsızlık yalnızca erkeğin kendisinden kaynaklanan bir durum değildir. Kadınlarda sıklıkla ortaya çıkan cinsel fonksiyon bozukluğu, partnerinde de ereksiyon problemlerine neden olabilmektedir. Öte yandan iktidarsızlık organik nedenlere bağlıysa kalıcı olabilmekte; ancak erken teşhis ile tedavi edilebilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.