Çiçek hastalığı nedir?

Dünyada salgınlara yol açarak milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesine neden olan çiçek hastalığı aşı uygulamaları sayesinde günümüzde tamamen ortadan kalkmış bir rahatsızlıktır. Ancak buna rağmen halen suçiçeği ile karıştırılmakta ve merak edilen enfeksiyon hastalıkları arasında yer almaktadır. 

Çiçek Hastalığı nedir?

Çiçek hastalığı bir çeşit enfeksiyon hastalığıdır ve cilt kabartılarından şiddetli ağrılara pek çok belirti ile ortaya çıkabilmektedir. Çiçek hastalığı klinik olarak ilk kez 10 yy’da Rhazes tarafından tanımlanmıştır. Yüzyıllarca tüm dünyada salgınlar oluşturarak milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştur. 8. yy’da Avrupa’da yılda tahminen 200.000-600.000 arasında ölüme neden olarak, tüm ölümlerin %7-12’sinden sorumlu olmuştur. Hastalığa bağlı ölümlerin çoğu çocuklarda (özellikle bebeklerde) görülürken, çocukluk çağı ölümlerin 1/3’ünün nedeni çiçek hastalığı olmuştur.

Çiçek hastalığı belirtileri nelerdir?

Geçmiş dönemlerde ciddi can kayıplarına neden olan çiçek hastalığının ağırlık seyri zaman içerisinde değişmektedir. Enfeksiyon hastalıklarının bir çeşidi olan çiçek hastalığı ciltte kabarcıklar şeklinde kendini belli etmektedir. Kuluçka dönemi 14- 20 gün arasında değişmektedir. Yüksek ateş şikayetleri ile başlayan hastalıkta şiddetli baş ve eklem ağrılarını takip eden 3 günlük periyottan sonra, önce baş olmak üzere tüm vücutta irinli kabarcıklara ortaya çıkmaktadır. Çiçek hastalığı hem ciltte hem de sindirim sisteminde değişimlere yol açmaktadır. Herkeste görülebilecek olan bu hastalık her zaman aynı bulguları vermemekte ancak genellikle şu belirtiler izlenmektedir.

• Kusma
• Yüksek ateş
• Şiddetli baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Hazımsızlık
• İshal
• Üşüme
• Halsizlik
• İştahsızlık
• İrinli kabarcıklar
• Kaşıntı

Ortalama 14-20 günlük kuluçka süresinden sonra, yüksek ateş, baş ağrısı ve eklem ağrıları ile karakterize prodromal semptomların olduğu bir süreç şeklinde başlamaktadır ve eş zamanlı kusma da görülebilmektedir. Daha sonra ateş düşer ve dil, ağız ve orofarenkste kızarık döküntüler oluşmaktadır. Bunu izleyen bir gün içinde de deri döküntüleri başlar. Yüz eller ve avuç içinden başlayan döküntüler daha sonra tüm vücuda yayılmasına neden olacaktır. Deriden kabarık vezikül ve püstüllere dönüşen kabarcıklar ortalama 2 haftada kabuklanarak iyileşir. Çiçek hastalığın ilerleyen evresinde halsizlik, iştahsızlık olur, irinli kabarcıkların yoğunluğunun artışı hastalığın seyrinin şiddetlenmesi işarettir.

Çiçek hastalığı neden olur? Risk faktörleri nelerdir?

Afrika hastalığı olarak bilinen çiçek hastalığı (Smallpox, variola, variola majör), etkeni smallpox virüs olan, geçmişte büyük salgınlara yol açmış ve çok sayıda ölüme yol açan viral bir hastalıktır. Variola (Smallpox) virüsü kişinin nazofarenks bölgesinden vücuda girerek buradan lenf nodlarına yerleşerek çoğalmaktadır. Ortalama 8-10 gün içinde virüs vücutta çoğalarak tüm organlara yayılmaktadır. İnfekte kişilerin en bulaşıcı olduğu dönem hastalığın ilk haftasıdır. Bu nedenle çiçek hastalığında bulaşıcılığı en aza indirgemek için ilk dönemlerde hasta izole edilmeli hastanın saç tarağı, havlu, bardak, giysi gibi özel eşyaları ya da ürünler ortak kullanılmamalıdır. Çiçek hastalığına yakalanmış kişilerle temas edilmemelidir. Hava yolu ile bulaşma olabilir. Bu nedenle çiçek hastalığına yakalanmış kişilerle aynı ortamda durulmamalıdır.

Çiçek hastalığı tedavisi var mıdır?

Çiçek hastalığı ortaya çıktığı ilk zamanlarda tedavisi henüz bilinmiyorken hastalığı atlatmak adına birçok farklı yöntem denenmiştir. Bazı toplumlarda hastalığa karşın bağışıklık kazanmak için kırmızı renkli kıyafetler giyilmeye başlanmıştır. Tedavi yöntemleri arasında sık duş alma, istirahat etme, saçların kazıtılıp kafa derisinin kristal yapılı tuz ile yıkanması oldukça dikkat çekmektedir. Tıbbi açıdan ise spesifik etkili bir tedavisi yoktur. Şüphelenilen olgu öncelikle negatif basınçlı bir odada izole edilmelidir. Yeterli beslenme, sıvı ve elektrolit dengesinin korunması, deri ve göz bakımına dikkat edilmesi gereklidir.  Hastalığın ilk evresinde hasta ve hasta ile yakın temasta olan herkesin aşılanması gerekmektedir.

Dünya sağlık örgütü (DSÖ) tarafından 1967 yılından itibaren tüm dünyada uygulanmaya başlanan agresif aşılama programı ve infekte kişilerin izolasyonu çalışmaları sayesinde hastalık başarı ile eradike edilmiştir. 1975’te Bangladeş, 1977’de Somali ve 1978’de İngiltere de laboratuvar çalışanlarında küçük bir salgın şeklinde son olgular bildirilmiştir. 1980 yılının Mayıs ayında DSÖ hastalığın tüm dünyada aşılama sayesinde tamamen ortadan kalktığı belirtilmektedir.

Çiçek hastalığı hakkında sık sorulan sorular

Çiçek aşısının yan etkisi var mıdır?

Salgın hastalıklara karşın üretilen aşılarda yan etki görülebilir. Aşının yapıldığı kolda birkaç gün süren hafif ağrı ve halsizlik olabilir. Çok nadiren aşıya bağlı hafif döküntüler meydana gelir.

Çiçek hastalığı hayvanlarda görülür mü?

Çiçek hastalığı hayvanlarda görülebilir. Özellikle keçi ve koyunlarda görülen çiçek hastalığı 2 ila 4 hafta arasında sürebilir.

Çiçek hastalığı hayvanlardan insanlara geçer mi?

Çiçek hastalığı keçi ve koyunlarda görülmektedir. Keçi ve koyunlarda görülen çiçek hastalığı ise insanlara geçmez.

Çiçek aşısı ne zaman yapılır?

Salgın hastalıkların çoğu çıktığı dönemlerde ciddi can kayıplarına neden olmuş ve daha sonrasında aşıları bulunduktan sonra etkinliği azalıp tamamıyla ortadan kalkmıştır. Ülkemizde de uzun yıllardır çiçek aşısı uygulanmıyor.

Çiçek hastalığı öldür mü?

Çiçek hastalığı ortaya çıktığı ilk dönemlerde bu hastalığa kapılan her 10 kişiden 3’ünün ölümü ile sonuçlanmıştır. Günümüzde yaygınlığı kalmadığı için aynı durum söz konusu değildir.

 Çiçek hastalığı ve suçiçeği aynı hastalık mı?

İsim benzerliği nedeniyle sık sık karıştırılan çiçek hastalığı ve suçiçeği hastalığı ayrı hastalıklardır. Çiçek hastalığının seyri daha ağır ve hayati risk içeriyorken suçiçeği daha hafif seyreden ve genel olarak çocukluk evresinde yaşanan bir hastalıktır.

Çiçek hastalığına ne iyi gelir?

Çiçek hastalığı günümüzde eradike edildiği için bu hastalığın engellenmesi için özel bir yönteme gerek yoktur. Ancak genel olarak viral enfeksiyonlara karşı vücudumuzu korumak için beslenmeye dikkat edilmeli, bol sıvı tüketilmelidir. Bağışıklık sistemini güçlendirmenin bir diğer yolu ise bulunan ortamın hijyenine dikkat etmektir. Ayrıca düzenli uykuya ve istirahat etmeye özen gösterilmelidir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.