Aşırı Tüylenme (Hirsutizm)

Kadınlarda hormonal hastalıklar, çeşitli tümörler, polikistik over sendromu, bazı ilaçlar ya da gebelik nedeniyle gelişebilen aşırı kıllanma sorunu hirsutizm olarak tanımlanıyor. Hirsutizm varlığından söz etmek için erkek tipi kaba ve kalın kıllanma olması kriter sayılıyor. Kıllanma sorunu kişiden kişiye göre farklılık gösterebildiğinden, hirsutizm tanısını mutlaka uzman hekimlerin koyması gerekiyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap, aşırı tüylenme (hirsutizm) ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) nedir?

Hirsutizm kadınlarda erkek cinsiyete özgü bölgelerde kaba kalın kıllanma artışıdır. Normalde sakal, bıyık, göğüs, sırt, göbek altı, göbek üstü, kuyruk sokumu gibi bölgelerde erkek cinsiyete özgü kıllanma fizyolojik (cinse özel doğal) iken, kadınlarda bu bölgelerde ince tüylenmeler olabilir ancak, bu kaba- kalın kıllanma olağan değildir. Bazı genetik faktörlere bağlı kadınlarda kıl/tüy yoğunluğu farklılık gösterebilir ve bu normal bir varyant olabilir.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) belirtileri nelerdir?

Hirsutizm hastalığının belirtileri; kişinin alışılmış olağan vücut tüylerinin dışında erkeksi bölgelerde kalın kaba kılların fark edilmesi şeklindedir. Derimizde ayva tüyü olarak bilinen ince, açık renkli ve deriye yatık şekilde bulunan kıllara vellüs tüyleri denilmektedir. Bu anormal bir durum değildir. Bu tüyler özellikle favori bölgesinde bulunurlar. Ergenlik ile birlikte doğal olarak kıllanma olur, birkaç yıl boyunca ilerler ve sonrasında sabit kalır. Yirmili yaşlardan sonra altı ay gibi kısa sürede, kılların yapısında kalınlaşma ve sayısında artış olması patolojik bir durumun belirtisi sayılabilir.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) tanısı nasıl konulur?

Aşırı tüylenme tanısı fizik muayene bulgusuna göre konulur. Kılın kalınlığı, rengi ve kıllanma bölgesine göre hekimin puanladığı Ferriman –Gallwey skorlama sistemi halen tanıda kullanılan yaklaşımdır. Erkeksi kıllanma bölgelerinde kılın kalınlığına göre muayene eden hekim tarafından skorlama yapılır. Ancak genetik özelliklere göre farklılık olabileceği unutulmamalıdır. Hastaların kıllanma diye ifade ettiği durum hekim tarafından olağan vücut vellüs ( açık renkli yumuşak yatık kıllar) tüyleri olarak tanımlanabilir. Bu nedenle gerçek hirsutizm tanısı uzman hekimce konulmalıdır. Kıllanmanın yaygınlığı, kıllanmanın kısa sürede gelişip gelişmediği, beraberinde ek klinik bulguların varlığı, adet düzensizliğinin varlığı tanıda çok önemlidir. Akne, şakaklarda erkek tipi saç dökülmesi, deri kıvrım yerlerinde koyulaşma, karın bölgesinde yağlanma, ses kalınlaşması/kabalaşması, vücut kas yapısında artma, klitoriste büyüme önemli yardımcı bulgulardır. Hirsutizm klinik varlığında etiyolojiyi tanımlamak amaçlı birtakım laboratuvar ve radyolojik testler yapılabilir.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) Tedavisi nasıldır?

Hirsutizmin tedavisi, rahatsızlığın altında yatan bir neden olup olmamasına göre değişmektedir. Kaynağında bir hastalık tespit edilirse, asıl tedavisi temel hastalığın tedavisi şeklinde olmalıdır. Hirsutizm aslında kozmetik sorun olarak algılansa da hormonal ve ciddi hastalıklar için bir işaret olabileceği için önemlidir. Altta yatan hastalığın tedavisi ile hirsutizm geriler. Hirsutizm polikistik over sendromu (PCOS)’nun bir sonucu olabilir. Bu durumda POCOS ‘un tedavisinde de kullanılan oral kontraseptif (OKS) ajanlar kıl gelişiminde gerilemeye neden olur. Oral kontraseptiflerin kıl üzerindeki etkileri 4. ayda başlar ve 6. ayda net etki görülür. Kullanıldığı sürece etkinliği devam eder. Antiandrojen tedaviler de uygun hastalarda kullanılan diğer medikal tedavilerdir. Eğer hastanın eş zamanlı gebelik planı var ise hormonal tedavi uygun değildir.  Bazen altta herhangi bir hastalık bulunamaz. İdiopatik hirsutizm denilen bu durumda mekanik yöntemler ( kılın jilet, ağda, lazer/iğne epilasyon ile kaldırılması) uygulanabilir.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) hakkında sıkça sorulan sorular

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) tedavisi görenler iyileşir mi?

Hirsutizme neden olan altta yatan bir hastalık var ise; hastalığın tedavisi ile birlikte kıl yoğunluğu azalır ve yapısı incelir. Takipte epilasyon yöntemleri ile de kalıcı etki sağlanabilir. Altta yatan herhangi bir neden bulunamayan idiopatik hirsutizmde epilasyon yöntemleri çoğunlukla kalıcı etki sağlar.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) ilaçları var mıdır?

Hirsutizmde altta yatan etkene göre uygun medikal (ilaç) tedaviler vardır. Doğum kontrol ilaçları, antiadrojen ilaçlar bu amaçla kullanılabilecek ilaçlardır. Kıl olgunlaşması 6 ayı bulabileceği için bu ilaçların etkileri 3-6 ay sonra ortaya çıkacaktır. İlaç etkinlikleri de kullanıldıkları sürece geçerli olacaktır. İlaçlar sadece kıl gelişimini geriletmek için değil ayrıca tanımlanan hastalıkların diğer patolojilerini düzeltmek amaçlı da kullanılabilirler. Hirsutizm tedavisinde hem medikal hem de mekanik uygulamalar birlikte kullanılabilirler.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) testi var mıdır?

Hirsutizm tanısı öncelikle hekimin fizik muayene bulgularına göre konulur. Kıllanma artışı olarak tanımlanan her durum hirsutizm olmayabilir. Hirsutizm tanımlandıktan sonra eş zamanlı başka bulguların varlığı özellikle önemlidir. Klinik şüphenin olduğu durumlarda inceleme derinleştirilir. Bunu destekleyici ve varsa altta yatan hastalığa yönelik tanımlayıcı laboratuvar kan/hormon testleri ve bazı görüntüleme/ radyolojik testler kullanılmaktadır.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) doğal tedavisi var mıdır?

Hirsutizme neden olan herhangi bir ilaç kullanımı veya hormonal düzeni bozabilecek ilaç/ net olarak etkinliği bilinmeyen doğal olarak lanse edilmiş bitkiler hirsutizme kendisi neden olabilir. Hirsutizm öncelikle önemli bir hastalığın bulgusu mudur? Hirsutizm tespit edilir edilmez ondan kurtulmaya çalışmak atta yatan hastalığın tanısında gecikme neden olabilir. Bu nedenle hirsutizmi bir işaret olarak görüp ilgili uzman hekimin değerlendirmeleri sonucu tedavi planı yapılmalıdır.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) iyi gelen yiyecek içecekler var mıdır?

Modern tıp uygulamalarında günlük hayatta tükettiğimiz gıdaların hirsutizme etkili olduğunu gösteren bir çalışma yoktur. Ancak endokrin bozucu olarak bilinen birtakım maddeler ( en sık plastik ürünler, tarım ilaçları, insektisitler ( böcek ilacı), kozmetik ürünler, temizlik maddeleri) hormonal düzenimizi bozabilir. Dış çevre daha çok hirsutizm için neden olabilir. Bu sebeple bu endokrin bozucu maddeler ile maruziyet olabildiğince minimalize edilmelidir. 

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) neden olur?

İnsanların kişisel hassasiyetleri farklı olabilir. Kişiler doğal kıllanma bölgelerinde genetik özelliklerine göre doğal olabilecek kıllanmaları anormal olarak tanımlayabilir. Hirsutizm tanısı hekim tarafından belirlenmelidir. Hirsutizm, hormonal problemler ve ciddi birtakım hastalıkların bulgusu olabilir. Öncelikle önemli bu iki konu hekimce araştırılır. Bunun dışında birtakım ilaçlar da hirsutizme neden olabilir. Altta herhangi bir hastalık, etken bulunamaz ise idiopatik hirsutizm olarak tanımlanır.

Hangi hormon tüylenme yapar?

Androjenler dediğimiz, en önemlisi de testosteron olarak adlandırdığımız hormon tüylenmeden sorumludur. Ancak hormonal düzeyleri normal olmasına rağmen bazı bölgelerde hormonların dönüşümü ve bu dönüşen hormonal etkilerle kıl köklerinde bölgesel hassasiyet farkı olabilir.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) nasıl önlenir?

Öncelikle erkeklik hormonu olarak bilinen testosteronun hekim onayı olmadan kullanılmaması gerekir. Bu tür hormonlar özellikle vücut geliştirme amaçlı kullanılabilir. Ayrıca bazı steroid yapılı bileşikler de bu amaçla kullanılıp kıllanmaya neden olabilir. Saç dökülmesi amaçlı kullanılan bazı solüsyon şeklindeki androjen türevleri yanlışlıkla istenmeyen bölgelerde temasa bağlı kıllanmaya neden olabilir. Bu tür ilaçları hekim önerisi ile dikkatli kullanmak gerekir. Birtakım endokrin bozucu maddeler özellikle plastik ürünler, temizlik maddeleri ve kişisel bakım ürünleri hormonal düzensizlik yapabilir. Teması elimizden geldiği kadar minimuma indirmeye çalışmalıyız.

Aşırı Tüylenme (Hirsutizm) kısırlık yapar mı?

Hirsutizmin nedeni hormonal bozukluğa bağlı ise bu hormon bozukluğu kısırlığa yol açabilir. Hirsutizmde bu durumun bir belirtisi olur. Hirsutizmin en sık nedeni olan PCOS’ ta adet düzensizliği ile birlikte kısırlık hastalığın önemli bir bileşenidir. Ayrıca bazı hormonal hastalıklarda da hastalığın kendisine bağlı kısırlık görülebilir. Ciddi tümörlerde salgılanan hormonlar adet düzenini bozabilir ve kısırlığa neden olabilir.