Siyanoz, kandaki düşük oksijen seviyesine bağlı olarak, kanın dokulara ulaşamadığı durumda ciltte, dudaklarda, parmak uçlarında ve tırnak yataklarındaki cilt renginin mavimsi-mor ya da gri tonuna dönüşmesi ile sonuçlanan patolojik bir durumdur. En sık görülen nedeni uzun süre soğuğa maruz kalmak olan siyanoz; kalp, akciğer veya kan sorunları nedeniyle de meydana gelir. Mavimsi-mor renk değişiminin yanı sıra uyuşukluk hissi, öksürük ve hipotermi gibi belirtiler de gösterir. Teşhis ve tedavisi, altında yatan nedene bağlı olan siyanoz, genellikle oksijen tedavisi yoluyla iyileştirilir.
Siyanoz Nedir?
Siyanoz (morarma), cilt, mukoza ve tırnak yataklarında oksijen eksikliğine bağlı meydana gelen mavimsi veya morumsu renk değişimidir. Kanın, vücuttaki farklı dokulara ulaşmak için ihtiyaç duyduğu oksijenden yoksun kalması sonucu meydana gelen oksijen yetersizliği olduğunda ortaya çıkan siyanoz, köken olarak camgöbeği rengi olan cyan kelimesinden gelir.
Uzun süreli soğuk havaya maruz kalmakla birlikte akciğer, kalp ve kan problemleri gibi nedenlere bağlı olarak gelişen siyanoz, vücutta mavimsi-mor bir renk değişimi meydana getirir. Kimi zaman ciddi bir tehlike oluşturmayan siyanoz, altında yatan nedene bağlı olarak tıbbi tedavi gerektirebilir. Siyanoz oluşumunun temel nedeni oksijyen yetersizliği olduğu için genellikle uygulanan ilk tedavi yöntemi oksijen takviyesidir.
Siyanoz Türleri Nelerdir?
Çevresel (perioral) siyanoz, periferik siyanoz ve santral siyanoz olmak üzere üç çeşit siyanoz bulunur. Genel olarak siyanoz türleri şu şekilde açıklanabilir:
Çevresel (perioral) siyanoz
Perioral olarak adlandırılan çevresel siyanoz, yalnızca kişinin ağzında veya dudaklarında mavimsi renk değişiminin görülmesidir. Genellikle kan damarları soğuğa karşı tepki olarak büzüştüğünde ortaya çıkar. Çevresel siyanoz yenidoğanlarda çok yaygın olarak görülür. Yaş olarak daha büyük çocuklarda ise soğuk havalarda dışarı çıktıklarında ortaya çıkabilir.
Periferik siyanoz
Periferik siyanoz; yalnızca el, parmaklar, ayaklar veya ayak parmaklarının maviye dönmesi durumudur. Eller ve ayakların iyi korunmadığı soğuk havalarda periferik siyanoz görülme riski daha yüksektir. Nadir bir şekilde tehdit edici bir durum oluşturur ancak altında yatan nedeni bulmak, kalıcı yaralanmayı önleme açısından önem arz eder.
Santral siyanoz
Santral siyanoz ise, el ve ayaklar dışında vücudun diğer bölümlerinin de bu renk değişimden etkilenmesidir. Bu renk değişimi; göğüs, yanak, dil, diş etleri ve dudaklarda meydana gelebilir. Ciddi kalp, akciğer veya kan rahatsızlıkları santral siyanozun nedenleri arasında sayılabilir. Bu siyanoz türünün ortaya çıkması durumunda tedavi görmek çok önemlidir.
Siyanoz Neden Olur?
Morarma olarak da tabir edilen siyanoz, kanda yeterli oksijenin bulunmaması veya kan damarlarının soğuğa maruz kalması sonucu temel olarak kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle meydana gelir. Bununla birlikte kalp rahatsızlıkları ve solunum sıkıntıları gibi nedenler de siyanoza neden olur ve vücudun bazı bölümleri mavimsi-mor bir renge dönüşür.
Genel olarak siyanoza neden olan durumlar şunlardır:
Siyanoz Belirtileri Nelerdir?
Siyanozun meydana gelen en yaygın ve gözle görülür belirtisi ciltte oluşan mavimsi veya morumsu renk değişimidir. Bu renk değişimi cilt, mukoza zarı, dudak, diş eti, tırnak yatakları veya göz çevresinde oluşabilir ancak bütün vücuda yayılmaz.
Bunlarla birlikte siyanoz belirtileri şöyledir:
Bacaklarda Morarma Neden Olur?
Tıbbi anlamı siyanoz olarak bilinen morarma, vücudun bazı bölümlerinde meydana gelebileceği gibi bacaklarda da yaşanabilir. Bacakta morarma durumunun temel nedenlerinden biri darbe veya travmayla birlikte morarmanın uzun süre durması halinde birtakım kan hastalıklarıdır.
Bacakta morarma vakalarında morarmaların kendiliğinden geçmesi beklenirken uzun süren morarma durumlarında tıbbi olarak doktor kontrolü gerekebilir.
Vücutta Morarma Neden Olur?
Alınan darbeler, travmalar, kılcal damarların zarar görmesi, ve oksijen yetersizliği gibi durumlar vücutta morarma oluşmasına neden olur. Kendiliğinden geçen morarmalar dışında büyüme gösteren veya uzun süre iyileşmeyen durumlarda doktor kontrolüyle birlikte morarmanın altında yatan neden belirlenmelidir.
Siyanoz Teşhisi Nasıl Yapılır?
Siyanoz teşhisi için doktor tarafından öncelikle fiziki muayene ve meydana gelen renk değişimlerinin ışık altında kontrolü yapılır. Ayrıca kalp ve akciğer performansının analiz edilmesiyle birlikte kan değerlerinin görülmesi için birtakım testler istenir. Eğer vücutta meydana gelen morluklar hipotermiden kaynaklanıyorsa oksijen saturasyon testi ve arter kan gazı uygulaması gerçekleştirilir.
Siyanoz teşhisinde uygulanan testler aşağıdaki gibidir:
Siyanoz Nasıl Tedavi Edilir?
Siyanoz tedavisinde uygulanması gereken ilk yöntem oksijen tedavisidir. Bu tedaviyle birlikte kandaki oksijen seviyesinin artırılması amaçlanır.
Oksijen tedavisiyle birlikte siyanoz semptomlarını azaltmak için uygulanan tedavi yöntemleri şu şekildedir:
Sıcaklık ve masaj: Raynaud fenomeni gibi soğuğa ve soğuğun yarattığı koşullara maruz kalma sonucu etkilenen bölgeleri ısıtmak için masaj uygulaması yapılır.
Antibiyotikler: Antibiyotikler pnömoni, astım ve bronşit gibi enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılır.
Diğer ilaçlar: Doktor tarafından kalp ve akciğer rahatsızlıklarını tedavi etmek için bazı ilaçlar reçete edilebilir.
Bazı ilaçların kesilmesi: Yine doktorunuz tarafından bazı ilaçları almayı bırakmanız önerilebilir.
Solunum cihazları: Astım veya KOAH kaynakla bir siyanoz meydana geldiğinde ciğerlerinizin daha iyi çalışmasına yardımcı olmak için bir inhaler önerilebilir.
Ameliyat: Fallot tetralojisi gibi doğuştan kalp problemi olan çocuklar doğumdan hemen sonra ameliyat edilebilir.
Siyanoz Hakkında Sık Sorulan Sorular
Siyanoz kimlerde görülür?
Kanda oksijen yetersizliği, doğuştan kalp hastalıkları, KOAH, astım ve bronşit gibi sorunları olan kişilerde siyanoz görülme riski yüksektir. Bunun dışında hiçbir hastalığı olmayan insanlarda da siyanoz görülebilir.
Siyanoz ve morarmaya ne iyi gelir?
Temel olarak kandaki oksijen eksikliği nedeniyle meydana gelen siyanoz için oksijen tedavisi ilk adım olarak uygulanır. Oksijen tedavisi dışında bazı ilaçlar da siyanoz ve morarmaya iyi gelebilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 18 Temmuz 2024
Yayınlanma Tarihi: 27 Mart 2024
