Yükleniyor
Aspir bitkisi, Cynarae familyasına ait, halk dilinde haspir, aspur ve zaferan gibi isimleri ile bilinen,130-150 gün içinde yetişebilen ayçiçeğinin küçüğüne benzeyen otsu görünüme sahip tek yıllık bitkidir. Aspir bitkisinin farklı kullanım alanları olsa da yağ olarak kullanımı yaygındır. Bitkisel yağ üretiminde 14 farklı bitkisel yağ bulunurken ilk sıraya ayçiçek yağı yerleşmiştir, daha sonra soya, pamuk, mısır ve aspir gibi yağlar gelir.
Çin, İran, Hindistan ve Mısır’a özgü olan aspir bitkisinden elde edilen aspir yağı, zor iklim şartlarında kolay yetişebilen, doymamış yağlar açısından zengin, latincesi carthamus tinatoris olan aspir bitkisinin tohumlarından elde edilen bir yağ türüdür. Bitki, Kuzey Amerika’nın da içinde bulunduğu, Dünya’nın genelinde yağ için yetiştirilir. Sofralık yağ olarak üretimde açığı kapatacak bir potansiyele sahiptir.
Aspir tohumlarından elde edilen bitkisel yağ, sert ve lifli bir yapıda bulunur. Tohum kabuğu ağırlığı toplam ağırlığının ortalama olarak %40-45'ini kapsar. Tohum rengi beyaz renkli olması ile hasat bölgesinde diğer bitkisel tohum yağlarından kolaylıkla fark edilebilir.
Tüm yağlar gibi aspir yağı’da E vitamini açısından zengindir. E vitamini dışında bir çok besin maddesinden yoksun olan aspir yağı için 14 gram (1 çorba kaşığının) besin değeri şu şekildedir:
Kalori: 124
Yağ: 14 gr
Protein: 0 gr
Karbonhidrat: 0 gr
Aspir tohumu yağı, soğuk sıkım yöntemi ile elde edildiği için harici ve dahili olarak kullanılan besleyici bir yağdır. Oral yolla alındığında sofralık yağ olarak duman ve koku oluşturmadığında kızartmalarda, yağ asitleri bakımından zengin olduğu için diyetlerde, alerjik bir madde olmadığı için kozmetik yağ olarak sıklıkla kullanılır.
Aspir yağı, gıda olarak tüketilecek ise günde 1-2 tatlı kaşığı şeklinde tüketilmesi önerilir. Direkt olarak alınabileceği gibi sıvı içeceklere ya da katı yiyeceklere de eklenebilir. Aç karnına alınması tokluk hissi oluşturabilir, yağ içeriği yüksek olduğu için mide problemi olanlar tok karnına da kullanabilir. Cilde sürülerek kullanılacak ise bölgesel olarak masaj yaparak emilimi attırılabilir, günde sabah-akşam 2 kere şeklinde kullanılabilir.
Kan kolesterol seviyelerini düşürmeye, kalp ve dolaşımı iyileştirmeye yardımcı olabilecek yaklaşık %75 linoleik asit içeren ve sağlıklı bir yağ asidi kaynağıdır. E vitamini yanı sıra, antiinflamatuar, antibakteriyel ve antifungal özellikleri nedeni ile cilt yaralarında tedavisinde de kullanılabilen aspir yağı ölçülü kullanıldığında faydaları şunlardır:
Yağ oranı yüksek olan aspir yağı, soğuk sıkım yöntemi ile yüksek verimli olarak elde edilir. Bitkinin tadının sıkım sonrası acılaşmasını engellemek için oksidasyon değerlerine bakılır ve raf ömrü uzundur.
Aspir yağı ne işe yarar ya da nerede kullanılır gibi sorulara birden fazla yanıt verilebilir. Doymuş ve doymamış yağlar açısından zengin olması cildi onarıcı ve besleyici bir yağ olarak kozmetik sektöründe tercih edilir. Yüksek oleik asit içerdiği için ısıya dayanıklıdır ve kızartma yağı olarak gıda sektöründe kullanılır.
Ayrıca, fırıncılıkta, sote ve kavurma şeklinde pişirilen ürünlerin hazırlanmasında öne çıkar. Yemeklere tat vermek amacıyla salata sosları, margarinler ve mayonezlerde içeriklere katılır. Düşük sıcaklıklarda stabilizesini koruması donmuş gıdaların hazırlamasında uygunluk içerir. Biyodizel üretimi için de elverişli bir yağ olurken süs ve boya bitkisi olarak kullanımı da mevcuttur.
Günlük kullanım miktarında aşırıya kaçılmaması tavsiye edilir. Günlük kullanım miktarı aşıldığında bazı olumsuz etkiler oluşabilir. Metabolizmayı hızlandırdığı için aşırı vücut ısınması, terleme ve ishal durumlarını tetikleyebilir. Omega 6 içeriği yüksek olduğu için kanın yoğunlaşmasını tetikleyebilirken mide bulantısı ya da kusma refleksi oluşturabilir.
Depo yağ yakımını hızlandırması ve glisemik indeksi düşürmesi nedeniyle aspir yağı zayıflama noktasında önemli bir yardımcıdır. İçeriğindeki doymamış yağ asitleri tokluk hissi vererek iştahı azaltıcı rol üstlenir.
İçeriğinde sağlıklı yağ asitlerini barındırması açısından birçok faydası vardır. Kalp-damar sağlığı, kemik sağlığı, cilt sağlığı ve kilo kontrolünde destekleyici etkisi öne çıkar.
Omega 3 içermesi açısından eşey hormonların yağ türevli olması nedeniyle hormon üretimini destekler. Bu nedenle cinsel gücün artmasında destekleyici rol oynar.
Aspir yağı besleyici ve fonksiyonel özelliği nedeniyle gün içerisinde rahatlıkla alınabilir. Eğer, kişi kilo vermek istiyorsa diyet programına ekleyebilir ve aç karnına kullanım sağlayabilir. Çocuklara ve hamilelere doktor kontrolünde kullanımı önerilmektedir. Cilt üzerinde kullanılacak ise temiz bir cilde uygulanması emilim düzeyini arttırabilir.
Kapağı açılmadan oda koşullarında saklanabilir. Kapağı açıldıktan sonra hava ile temas edeceği için içeriğindeki zengin yağ içeriği okside olabilir, bu nedenle buzdolabı koşullarında saklanabilir. Bununla birlikte, açıldıktan sonra 40 gün içerisinde tüketilmesi önerilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 19 Mart 2024
Yayınlanma Tarihi: 17 Nisan 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
